/>
world icon Geo drop down arrow
world icon Geo drop down arrow

სატელეკომუნიკაციო ბაზრის ტენდენციები

02.06.2020 3 წუთის საკითხავი
ნუკა ბილანიშვილი

ACT კვლევის პორტფოლიო ლიდი

სატელეკომუნიკაციო ბაზრის ტენდენციები

ისტორიულად ქართული სატელეკომუნიკაციო ბაზარი ყოველთვის იყო დივერსიფიცირებული მობილური ოპერატორების და ინტერნეტ პროვაიდერის ბიზნესებად. წლებთან ერთად ბაზარზე გაიზარდა როგორც მობილური, ასევე ინტერნეტის პენეტრაცია, შესაბამისად, მოხდა ტელეკომუნიკაციის ამ ორი სეგმენტის გადაფარვაც. აღნიშნულმა კი, თავის მხრივ, სატელეკომუნიკაციო ბიზნესი ახალი გამოწვევების და შესაბამისად, შესაძლებლობების წინაშე დააყენა. ის, რაც წლების განმავლობაში დამახასიათებელ ტრენდს წარმოადგენდა – მობილური ოპერატორების და ინტერნეტ პროვაიდერების ცალ-ცალკე ოპერირება – შეიცვალა. კერძოდ, სატელეკომუნიკაციო მომსახურების ბაზარზე, ბოლო წლების განმავლობაში შეინიშნება კომპანიების გაერთიანების ტენდენცია. ამის მაგალითია 2016 წელს „მაგთის“ და „კავკასუს ონლაინის“ გაერთიანება, 2018 წელს კი, „სილქნეტის“ და „ჯეოსელის“ შერწყმა. აღნიშნულის შედეგად, „მაგთი“ და „სილქნეტი“ სრულ სატელეკომუნიკაციო სერვისს უზრუნველყოფენ, რაც სასიკეთო აღმოჩნდა ჩვენთვის, როგორც მომხმარებლებისთვის, რომელთაც კომბინირებული პაკეტებით/კონვერგენტული პროდუქტებით და გადახდის გამარტივებული, ერთიანი ფორმით სარგებლობის შესაძლებლობა მოგვეცა.


ბოლო 2 წლის განმავლობაში „ეისითიში“, ჩვენს მიერ განხორციელებული კვლევების შედეგად, მობილური ოპერატორის, ინტერნეტის და ტელევიზიის პროვაიდერების შერჩევის წამყვან კრიტერიუმებად, გარდა დაბალი ტარიფებისა, ვლინდება: მობილური ოპერატორებში – ფართო დაფარვის ზონა და მობილური ინტერნეტის ხარისხი/სისწრაფე. ინტერნეტ პროვაიდერის შემთხვევაში – ინტერნეტის ხარისხი და სიჩქარე. ტელევიზიის შემთხვევაში – ჩვენების ხარისხი, გადახვევის ფუნქცია და არხების მრავალფეროვნება.

გამომდინარე იქიდან, რომ ინტერნეტ პროვაიდერებთან მიმართებაში ერთ-ერთ წამყვან მოთხოვნას ინტერნეტის სისწრაფე წარმოადგენს, როგორც თბილისში, ასევე რეგიონებში მზარდი ტენდენცია ვლინდება მაღალი ინტერნეტ სიჩქარის მოხმარების თვალსაზრისით. უპირატესად აბონენტები 10-29 მბ/წმ-ს ინტერნეტს ირჩევენ (ფიზიკური პირების შემთხვევაში თბილისში 64%, რეგიონებში 67%). ტექნოლოგიების თვალსაზრისით კი მომხმარებლები ოპტიკურ-ბოჭკოვან ტექნოლოგიას(FTTx) უფრო ანიჭებენ უპირატესობას. რაც შეეხება ტელევიზიის მაუწყებლობის ტრანზიტს, რადგან მომხმარებლებისთვის მნიშვნელოვანია ჩვენების ხარისხი და გადახვევის ფუნქცია, არსებული ტექნოლოგიებიდან უპირატესად IPTV-ით სარგებლობენ (74%) და ამ მიმართულებითაც შეინიშნება მოხმარების/აბონენტების რაოდენობის მზარდი ტენდენცია.


რაც შეეხება სატელეკომუნიკაციო ბაზარზე არსებულ სამომხმარებლო წილებს, აქ ბაზარზე შექმნილ ახალ რეალობაში, მოთამაშეების კონსოლიდაციის შედეგად, „მაგთის“ და „სილქნეტს“ წამყვანი პოზიციები უკავიათ როგორც მობილური, ასევე ინტერნეტის და ტელევიზიის მომსახურების თვალსაზრისით. მობილური მიმართულებით მათ კონკურენციას უწევს „ბილაინი“, რომელსაც 2018 წელთან შედარებით მზარდი ტენდენცია აქვს და აბონენტების რაოდენობის თვალსაზრისით მთლიანი ბაზრის მეოთხედი უკავია. ფიქსირებული ფართოზოლოვანი ინტერნეტის მიმართულებით კი, „მაგთის“ და „სილქნეტის“ კონკურენტებს წარმოადგენენ უპირატესად მცირე ზომის კომპანიები, რომლებსაც არ აქვთ ფართო დაფარვის არეალი ქვეყნის მასშტაბით. მათ შორის ყველაზე მსხვილია „ახალი ქსელები“, რომელსაც აბონენტების რაოდენობის თვალსაზრისით ბაზრის 7% აქვს.


კომპანიების სამომხმარებლო წილების მიმოხილვის შედეგად ნათელია, რომ დღესდღეობით საქართველოში სატელეკომუნიკაციო ბაზარზე 3 წამყვანი კომპანიაა – „მაგთი”, „სილქნეტი” და „ბილაინი”. მათ შორის „მაგთი” და „სილქნეტი” წარმოადგენენ მთავარ მოთამაშეებს, რის მიზეზადაც ვლინდება, ერთი მხრივ. პროდუქტების მრავალფეროვნება (კომბინირებული პაკეტები) და ხარისხი, ხოლო, მეორე მხრივ, ფართო დაფარვის არეალი.


„ეისითის” მიერ განხორციელებული კვლევების შედეგად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ თითოეულ სატელეკომუნიკაციო კომპანიას ამ ეტაპზე თავისი კონკრეტული ნიშა უკავია ბაზარზე. კერძოდ, „მაგთი” უპირატესად ხასიათდება როგორც ხარისხიანი და ძვირიანი სატელეკომუნიკაციო მომსახურების მქონე კომპანია. „სილქნეტი” პოზიციონირდება როგორც ნოვატორი კომპანია, რომელსაც უფრო ძლიერი პოზიციები აქვს ტელევიზიის მიმართულებით. უფრო კონკრეტულად, მას გამოკვეთილი აქვს კომფორტული, მოსახერხებელი (მენიუ, პულტი) და მრავალფეროვანი (არხები) ტელევიზიის მქონე პროვაიდერის მახასიათებლები. „ბილაინი“ კი პოზიციონირდება როგორც ხელმისაწვდომი ტარიფების და ხშირი აქციების/შემოთავაზებების მქონე კომპანია.


საინტერესოა ის ფაქტი, თუ საიდან იღებს დასაბამს ამა თუ იმ ბრენდის კონკრეტული გამოკვეთილი მახასიათებლები და რა განაპირობებს შემდგომში მათ შენარჩუნებას. ბრენდის მიერ განხორციელებული კონკრეტული ქმედება, პროდუქტის/მომსახურების მახასიათებლები, შეფუთვა თუ კომუნიკაცია გარკვეულ მახასიათებლებს უყალიბებს მომხმარებელს მასზე. რაც უფრო დიდხანს ამართლებს ბრენდი მინიჭებულ მახასიათებელს, მით მეტად ამყარებს და ინარჩუნებს მათ.


ჩვენი დაკვირვებიდან გამომდინარე, „მაგთის“, როგორც ხარისხიანი და ძვირიანი ბრენდის აღქმა, მისი ოპერირების ადრეული წლებიდან მოდის, როდესაც კომპანია მკვეთრად გამოირჩეოდა დაფარვის ფართო არეალით და ახორციელებდა კიდეც შესაბამის კომუნიკაციას (მაგ: „აქაცა იჭერს“). ძვირიანი ბრენდის აღქმა კი, შესაძლებელია, კონკურენტებთან მიმართებაში ფასდაკლებების/აქციების ნაკლებობამ განაპირობა. რეალურად, „მაგთის“ მიერ შემოთავაზებული ქვე-ბრენდები – „ბალი“ და „ბანი“ გახლდათ უფრო ხელმისაწვდომი ფასის მქონე, თუმცა მათი მახასიათებლების ტრანსლირება „მაგთიზე“ ნაკლებად მოხდა, რადგან დედა ბრენდის გავლენა უფრო წონადი აღმოჩნდა მთლიანობაში „მაგთის“, როგორც მობილური ოპერატორის ბრენდის იმიჯის ფორმირებაში.


„სილქნეტის“ ნოვატორობის აღქმა დასაბამს IP ტელევიზიის/გადახვევის ფუნქციის პიონერობიდან იღებს. შემდგომში შეთავაზებულმა სიახლეებმა კი, გაამყარა ეს იმიჯი და მას ეს ნიშა დღემდე შეუნარჩუნდა.

რაც შეეხება „ბილაინს“, ის ბაზარზე გამოჩენის დღიდან გამოირჩეოდა ახალგაზრდული სარეკლამო კამპანიით და აქციებით, რაც დღემდე ახასიათებს და, შესაბამისად, მყარად უკავია ბაზარზე ხელმისაწვდომი ტარიფების და ხშირი აქციების მქონე ბრენდის ნიშა.

საინტერესო ინსაიტები
13.05.2020

ევოლუცია სპირალურად პროგრესირებადი მოვლენაა. ეს ნიშნავს, რომ კაცობრიობა წინ მიიწევს და მისი განვითარების ეტაპები პერიოდულად მეორდება, ან ძალიან ჰგავს ერთმანეთს. 21-ე საუკუნეში, მზარდი ტექნოლოგიური და პიროვნული განვითარების მიღწევათა ფონზე, ადამიანი იძულებული გახდა პერსონალური კომპიუტერითა და სმარტფონით ისევ „გამოქვაბულში“ შეკეტილიყო, რითაც დროებით შევაჩერეთ და მხოლოდ ინტელექტუალური რესურსის ხარჯზე ვავითარებთ პარალელური საცხოვრებელი პლანეტის ათვისების იდეას. ადამიანს იმედი აქვს, რომ ჩვეულ ყოველდღიურობას დაიბრუნებს, რომელშიც დილით საუზმობს, შემდეგ სამსახურში მიდის, შესვენებაზე კაფეში, სამსახურიდან მარკეტში, მარკეტიდან სახლში, სახლიდან ბარში და დილით ისევ საუზმეს იმზადებს. ამ მარტივ ცხოვრებისეულ მოვლენათა ჯაჭვს ადამიანი საუკუნეების განმავლობაში აწყობდა, ეტაპობრივად ავითარებდა და ახლა არავის სურს ყველაფრის თავიდან დაწყება. ჯაჭვის რგოლები ერთმანეთთან მჭიდროდ დაკავშირებული და დამოუკიდებლად ფუნქციონირებადი ერთეულებია - მცირე, საშუალო და მსხვილი ბიზნესსფეროები, რომელთა უმეტესობას ახლა მოლოდინის რეჟიმი აქვს ჩართული. ჩვენ დავინტერესდით, შეიცვალა თუ არა კრიზისის პირობებში სოციალური პასუხისმგებლობის აღქმა. პასუხისთვის საქართველოში მოქმედი სხვადასხვა მასშტაბის კომპანიების წარმომადგენლებთან სიღრმისეული ინტერვიუები ჩავწერეთ, რის საფუძველზეც აღქმის შემდეგნაირი ანთროპოლოგიური სურათი შევქმენით:


1. საკუთარ გამოქვაბულში

საფრთხის შეგრძნებამ და გარეთ შექმნილმა გაურკვეველმა ვითარებამ ადამიანი აიძულა გამოქვაბულის სახით გარკვეული თავშესაფარი ეპოვა და ყოველთვის იქვე მიბრუნებულიყო, რადგანაც მასთან მისასვლელი გზა იცოდა. თავზე ჭერმა, როგორც ბუნებრივი პირობებისგან თავდაცვის და გარე საფრთხისგან დამალვის შესაძლებლობამ, ადამიანს საკუთარ სახლთან - ერთ კონკრეტულ გარემოსთან შეჩვევის და ამ გარემოში მეტ-ნაკლები სიმშვიდის შეგრძნება მოუტანა. პანდემიის პირობებში მარტოდ დარჩენილმა ადამიანმა ისევ სახლს - თავის უკვდავ და ნაცად გამოქვაბულს მიაკითხა.


კორპორაციები ინდივიდუალური სახლებიდან იმართება, ამიტომაც კრიზისის დასაწყისში კომპანიებმა სოციალური პასუხისმგებლობის ერთ-ერთი აქტუალური, ფაქტობრივად გარდაუვალი ფორმა გამოიყენეს – უზრუნველყვეს დასაქმებული ადამიანების შინ „გადაყვანა“ და იქ დარჩენა. გამოკითხული რესპონდენტების თქმით, მათ რეალურ რეჟიმში საქმიანობის შეწყვეტის და თანამშრომლების დისტანციურ რეჟიმზე გადაყვანის გადაწყვეტილება ქვეყანაში გაცემული რეკომენდაციების კვალდაკვალ მიიღეს. სოციალური პასუხისმგებლობის ხარისხი იმით გამოიხატა, თუ რომელმა ბიზნესმა კრიზისის რომელ პერიოდში მიმართა აღნიშნულ გზას, მაშინ, როდესაც რეკომენდაცია გაიცა, თუ იმ დროს, როდესაც პანდემია მომძლავრებული იყო. თუმცა დღეისათვის ყველა კორპორაცია, რომელთა საქმიანობაც შესაძლებელია ნაწილობრივ მაინც იყოს დისტანციური, ცდილობს, თანამშრომლების სახლებიდან მუშაობას ისე უხელმძღვანელოს, რომ არც გუნდურობის შეგრძნება დაკარგოს და არც საქმის მიმართ ინტერესი გააქროს. კორპორაციული პასუხისმგებლობის აღნიშნული ფორმა უმთავრესად ადამიანის ჯანმრთელობის გაფრთხილების იდეას ეყრდნობა და სხვადასხვა კორპორაციაში სხვადასხვა ფორმით ვლინდება – შესაძლოა, ეს იყოს კრიზისის პირობებში შემუშავებული ერთიანი დაზღვევის სოციალური პაკეტი, ან თანამშრომლების დამცავი საშუალებებით აღჭურვა სახლის პირობებში, ასევე სპეციალური ტრენინგების გამართვა, რათა საქმიანობისას (ხელშეკრულებების სველი წესით გაფორმება) მაქსიმალურად დაცული იყოს მათი ჯანმრთელობა. აღნიშნული ფორმის მინიმალური გამოვლინება კი თანამედროვე დისტანციურ რეჟიმში მუშაობისთვის აუცილებელი ზუმშეხვედრების ლიცენზირებული ვერსიაა, რომლითაც თანამშრომელს შინ ყოფნისას მუშაობა უმარტივდება.


2. მამონტებზე ნადირობის სცენა 

გამოქვაბულის ათვისების და მასში თავის დამკვიდრების შემდეგ, ადამიანმა აღნიშნული გამოქვაბულის საკომუნიკაციო საშუალებად გამოყენება დაიწყო. ისტორიულად დადასტურებულია, რომ გამოქვაბულის კედლებზე აღმოჩენილი პირველი ნახატები გამოქვაბულს მიღმა ნანახს და განხორციელებულ ქმედებას ასახავდა. ადამიანი მამონტებს კედლებზე ორი მიზნით კაწრავდა – იმისთვის, რომ მოეხდინა კლასიფიკაცია (მარტივი ფორმით), ანუ გაერჩია მამონტი ვეფხვისგან და იმისთვის, რომ გამოცდილება სხვისთვის გაეზიარებინა. აღწერა ეხმარებოდა ადამიანს უკეთესად დაეგეგმა ნადირობა, გაეთვალისწინებინა ნანადირევის აგებულება, მისი მონადირების მარტივი ხერხი, თავისი საქმე კარგად ეკეთებინა; ჩამოყალიბებულიყო ამ საქმის „პროფესიონალად“ და ამის შემდეგ გაეზიარებინა ეს გეგმა და ცოდნა სხვისთვის, რათა მასაც უკეთესად ენადირა. ამ კონტექსტში სოციალური პასუხისმგებლობის გადაფასება თვითგადარჩენის, მომავალში საქმიანობის გაგრძელების მიზნით და მეზობელი კომპანიის გადარჩენის მოტივით განისაზღვრება, რადგანაც ერთად ნადირობა უკეთესია, მეტი შანსია მოიპოვო მსუყე ნანადირევი და მტაცებლის თავდასხმასაც გადაურჩე.


B2B კორპორაციული პასუხისმგებლობის საერთაშორისო გავლენა, ბიზნესის გამოკითხული წარმომადგენლების აზრით, საქართველოში ეტაპობრივად იკიდებს ფეხს. მსხვილი ბიზნესიდან გამოკითხული რესპონდენტების უმრავლესობა საუბრობს სწრაფი განვითარების ხელშეწყობასა და კრიზისის პერიოდში კონკრეტული რჩევების გაზიარების მნიშვნელობაზე, რისი საჭიროებაც მკაფიოდ იკვეთება გამოკითხული მცირე ბიზნესის წარმომადგენლების თემატიკაში. რესპონდენტები ადასტურებენ აზრს, რომ აღნიშნულ კონტექსტში ყველაზე დაუცველები მცირე და საშუალო ბიზნესის წარმომადგენლები არიან. სწორედ ამიტომ მსხვილი ბიზნესის სოციალური პასუხისმგებლობა მათთვის მხარდაჭერის შეთავაზებაა. ქართული რეალობიდან ჯერჯერობით ეს ცალკეული მაგალითები გვაქვს, როგორიცაა ონლაინგაყიდვების პლატფორმის გამართვაში ხელშეწყობა ან ბიზნესსაკითხებზე დისტანციური კონსულტაციის გაწევა.


ეი-სი-თის ბიზნესსაკონსულტაციო პლატფორმის ამოქმედებას სწორედ ეს მიზანი ჰქონდა – ჩვენი ცოდნის და გამოცდილების გაზიარება მათთვის, ვისაც ეს მხარდაჭერა ახლა ძალიან სჭირდება, რათა გრძელვადიან პერსპექტივაში გადარჩეს და ამ კრიზისის შემდგომ კვლავ ჩვენს დამკვეთ ძლიერ კომპანიად იქცეს, რათა მამონტი ერთად მოვინადიროთ.


3. საერთო კოცონი

მას შემდეგ, რაც ცეცხლი აღმოაჩინა, ადამიანმა მისი გამოყენება სხვადასხვა მიზნით დაიწყო. ხოლო იმისთვის, რათა გამუდმებით ცეცხლის დანთებაზე დრო არ დაეკარგა, ზრუნავდა კოცონი ყოველთვის ანთებული ჰქონოდა.


როდესაც ადამიანების „დამეგობრებასთან“ ერთად, გამოქვაბულების საერთო პერიმეტრი დავიწროვდა, ცეცხლი ამ საერთო სივრცის შუაში მოექცა, ხოლო ყველა გამოქვაბულის თითოეულ წევრს მასზე ზრუნვა დაეკისრა. სოციალური პასუხისმგებლობის ყველაზე ხშირი და გავრცელებული ფორმა საერთო ცეცხლის შენარჩუნებაში საკუთარი წვლილის შეტანაა; თუ წარმოვიდგენთ, რომ ცეცხლი ქვეყნის ეკონომიკა ან საერთო კეთილდღეობაა, კომპანიების კორპორაციული პასუხისმგებლობა სწორედ ამ საერთო ცეცხლის ირგვლივ მყოფი საზოგადოების ცალკეული სეგმენტის (დაუცველი ჯგუფებისთვის ხელის გამართვა, სპორტის ან კულტურული აქტივობების მხარდაჭერა) დახმარებაა.


კოვიდ 19-ის კრიზისისას აღნიშნული ფორმის განსახიერება გახდა პანდემიასთან ბრძოლის საერთო პალტფორმა და მასზე დარიცხული მილიონობით ლარი. კორპორაციებმა საერთო კეთილდღეობისთვის გაიღეს თანხა. ამასთან, ცალკეულ შემთხვევებში ბიზნესმა ფინანსური დახმარება გაუწია, ან საქმიანობიდან გამომდინარე, გარკვეული პროდუქტი მიაწოდა (საკვები, საწვავი) დაავადებათა კონტროლის ეროვნულ ცენტრს და ინფექციურ საავადმყოფოს, როგორც პანდემიასთან ბრძოლის ფრონტის წინა ხაზზე მდგომ ერთეულებს. სამშენებლო და ნავთობპროდუქტებით მოვაჭრე კომპანიების წარმომადგენლების განმარტებით, თანხის ასეთი მიზნობრივი გადაცემა მათ უმარტივებს სოციალური პასუხისმგებლობის აქციაში ჩართვას და აზღვევს შეცდომის დაშვებისგან – თავად განსაზღვრონ საჭიროების მქონე ჯგუფი და მათი საჭიროება აღნიშნულ კრიზისში. კორპორაციული პასუხისმგებლობის ამ ფორმას, მისი სიმბოლური სახის – ცეცხლის მსგავსად, გადამდები ეფექტი ახასიათებს; ერთი მხრივ, ეს სხვა კორპორაციებისთვის ერთგვარი მაგალითი და ბიძგია, თავადაც გაიღონ თანხა საერთო პრობლემის დასაძლევად; ხოლო, მეორე მხრივ, თუკი კონკრეტული სამშენებლო კომპანიის მაგალითს განვაზოგადებთ, შესაძლებელია ისეთი აქციის დაგეგმვაც, რომელშიც არა მარტო კორპორაციები, არამედ რიგითი ადამიანებიც ჩაერთვებიან, ხოლო ბიზნესი ერთგვარ შუამავლად იქცევა. მაგალითად, თუ აქციით შეიძენდით უძრავ ქონებას, თქვენ მიერ გადახდილი თანხის ნაწილი პანდემიის დაძლევის ფონდში გადაირიცხებოდა.


4. ბარძაყის ძვალი

ერთხელ, ცნობილ ამერიკელ ანთროპოლოგ მარგარეტ მიდს სტუდენტმა ჰკითხა, რას მიიჩნევდა ის ცივილიზაციის პირველ ნიშნად. მეცნიერული კუთხით მოსალოდნელ პასუხებს შორის სტუდენტი ფიქრობდა, რომ მეცნიერი დაასახელებდა თიხის ჭურჭელს, ნადირობის იარაღს, ან კომუნიკაციის საშუალებად ცეცხლის გამოყენებას, თუმცა ანთროპოლოგმა ცივილიზაციის პირველ ნიშნად მიიჩნია 15 000 წლით დათარიღებული და თანამედროვე ეპოქაში აღმოჩენილი ბარძაყის ძვალი, რომელსაც აშკარად ემჩნეოდა, რომ გატეხილი იყო და შეხორცდა. აღნიშნული ძვალი ადამიანის სხეულში ყველაზე დიდია. ის ქმნის მენჯ-ბარძაყის მამოძრავებელ სისტემას, რომელიც ადამიანის გადაადგილებისთვის აუცილებელი პირობაა. მისი დაზიანების შემთხვევაში, რეაბილიტაციას საშუალოდ 4-6 თვე სჭირდება. მიდის განმარტებით, ველურ პირობებში, როდესაც ცხოველი იტეხს ფეხს, ის კვდება, რადგანაც ვერ მოიპოვებს საკვებს, ვერ გადაადგილდება, რათა თავდამსხმელს გაექცეს, ვერ პოულობს წყალს. ადამიანის ბარძაყის შეხორცებული ძვალი, ანთროპოლოგის განმარტებით, იძლევა ინფორმაციას, რომ ვიღაცამ დახარჯა დრო და რესურსი, მოუარა და უმკურნალა ავადმყოფს, იზრუნა მის საკვებსა და წყალზე, დაიცვა ან გამოჯანმრთელებამდე უსაფრთხო ადგილას გადაიყვანა. სწორედ გამთელებული ბარძაყის ძვლით – სხვა ადამიანზე ზრუნვით იწყება ცივილიზაცია.


კორპორაციული პასუხისმგებლობის გადაფასებული აღქმა, რომელიც მშრალი ერთჯერადი ქველმოქმედებიდან – თანამშრომლის გაფრთხილებით, სხვებისთვის ცოდნის და გამოცდილების გაზიარებით, მიზანმიმართული და საყოველთაო კეთილდღეობაზე ორიენტირებული საქმიანობის დაფინანსებით შეიცვალა, ქართულ რეალობაში ეტაპობრივად ვითარდება; თუმცა, ვფიქრობ, სოციალური პასუხისმგებლობის პირველი ცივილიზაციის ნიშანი ,,გამთელებული ბარძაყის ძვლებია“, ანუ ის შენარჩუნებული თანამშრომლები, რომლებიც კრიზისის ძირითადი ეტაპის დასრულების შემდეგ თავიანთ სამსახურებს დაუბრუნდებიან, რადგანაც ყველაზე რთულ სიტუაციაში არ მიატოვეს და მათზე იზრუნეს; რადგანაც პანდემიის დასასრულს სწორედ შეუხორცებელ ბარძაყის ძვლებს დაითვლიან; ეს იქნება ადამიანების სიცოცხლისა და ჯანმრთელობის მიღმა, პანდემიით გამოწვეული მორალური ზიანის საზომი და თითოეული ჩვენგანი დაფიქრდება, რამდენი გამთელებული ძვალია მის სახელზე.

11.05.2020

COVID-19-ის პანდემიამ თითოეული ჩვენგანის ყოველდღიურობა შეცვალა. სოციალური დისტანცირება, რომელსაც ჩვეულ ურთიერთობათა და ქმედებათა ვირტუალურ სივრცეში გადატანა მოჰყვა, ჩვენს ახალ რეალობად იქცა. პანდემიამ და მის შედეგად დაწესებულმა შეზღუდვებმა გავლენა იქონია კერძო სექტორზეც. კრიზისის დაძლევის მიზნით, კომპანიებს საქმიანობა შეძლებისდაგვარად გადააქვთ ონლაინსივრცეში, როგორც თანამშრომლებს შორის კომუნიკაციის, ასევე ოპერაციულ და მომხმარებლებთან ინტერაქციის დონეზე.


გამონაკლისი არც მარკეტინგული და სოციოლოგიური კვლევის სფეროა, რომლის ვირტუალურ სივრცეში გადატანაც არსებულმა რეალობამ აქტუალური გახადა. ყველაზე კრიტიკულად ეს აუცილებლობა ეხება მონაცემთა შეგროვების პროცესს, რომელიც დღემდე საქართველოში ძირითადად ტრადიციული მიდგომით – ინტერვიუერის / რესპონდენტის პირისპირ (tet-a-tet) ინტერვიუებით ხორციელდება. ამიტომ გაციფრულება საქართველოს კვლევითი ბაზრის მნიშვნელოვან და აქტუალურ გამოწვევად იქცა.


განსხვავებული სურათია საერთაშორისო ბაზარზე, სადაც, მონაცემთა შეგროვების მიზნით, ვირტუალური არხების გამოყენების საჭიროება მრავალი წლის წინ დადგა. აღნიშნული ფაქტი უმეტესწილად უკავშირდება ეკონომიკური და ბიზნესსაქმიანობის ტემპის ზრდას და გლობალიზაციის პროცესს, რამაც ერთიორად გაზარდა სწრაფად, მარტივად და იაფად მოსაპოვებელ მონაცემთა მნიშვნელობა. ბაზრის ამ ახალ საჭიროებას, ციფრული ტექნოლოგიების გამოყენებით, კვლევითმა სფერომ მარტივად უპასუხა. ამგვარად, უცხოური კვლევითი პრაქტიკა, რომელიც ციფრული ევოლუციის გზას ადგას, მონაცემთა ვირტუალურად შეგროვების სხვადასხვა საინტერესო მიდგომას გვკარნახობს. ერთი მხრივ, საერთაშორისო პრაქტიკის დანერგვა, ხოლო, მეორე მხრივ, ადგილობრივად უკვე აპრობირებული, დისტანციური მიდგომის განვითარება წარმოადგენს ქართული კვლევითი სფეროსთვის დღევანდელ ვითარებასთან გამკლავების გზას.


პანდემიისა და რეგულაციების დღევანდელ რეალობაში მოსალოდნელია, რომ კვლევითი კომპანიების საქმიანობა ყველაზე მეტად სატელეფონო გამოკითხვებით დაიტვირთება. ეს არის კარგად აპრობირებული მიდგომა ქართულ რეალობაში. შესაბამისად, ინფრასტრუქტურა და გამოცდილება უკვე არსებობს. ამასთან, დაცულია რესპონდენტთან დისტანციის შენარჩუნების პირობა. შესაბამისად, სატელეფონო კვლევებზე გადაწყობა და ტექნოლოგიური ინფრასტრუქტურის ამ მიმართულებით განვითარება კომპანიების მხრიდან სწრაფი და ეფექტიანი ნაბიჯი იქნება.


რაც შეეხება ეი-სი-თის, მან უკვე გადადგა მნიშვნელოვანი ნაბიჯები სატელეფონო კვლევების ტექნოლოგიური განვითარების მიმართულებით. ქოლცენტრი უმოკლეს დროში გადაეწყო დისტანციურ რეჟიმზე ისე, რომ ოპერატორები ინტერვიუებს, მაღალი ხარისხის დაცვით, სახლიდან გაუსვლელად იწერენ. გარდა ამისა, ეი-სი-თიმ შეიმუშავა სატელეფონო ინტერვიუებისთვის განკუთვნილი, მაღალ ტექნოლოგიებზე აწყობილი პლატფორმა, რომელიც უფრო მეტად არის მორგებული დისტანციურ მუშაობას და შესაძლებლობას იძლევა ნებისმიერი მოწყობილობით და ნებისმიერ ადგილზე (სადაც ინტერნეტია) გახდეს შესძლებელი ინტერვიუს ჩაწერა.


კიდევ ერთი მიდგომა, რომელიც კვლევითმა კომპანიებმა სოციალური დისტანცირების მითითების დროს შეიძლება გამოიყენონ, ონლაინგამოკითხვაა – ამ დროს რესპონდენტი დამოუკიდებლად, ინტერვიუერის გარეშე ავსებს ელექტროფოსტის, ან სხვა დისტანციური არხების გამოყენებით მიღებულ კითხვარს. ონლაინგამოკითხვის ჩატარების დროს მნიშვნელოვანია იმ პლატფორმის შერჩევა, რომლის საშუალებითაც დაუკავშირდებიან სასურველ რესპონდენტებს და მათ გამოკითხვაში მონაწილეობას შესთავაზებენ. პლატფორმას სამიზნე სეგმენტის თავისებურებათა გათვალისწინებით ირჩევენ. პლატფორმად კი შესაძლებელია ფეისბუკის, ვებგვერდის, აპლიკაციის ან ელექტრონული ფოსტის გამოყენება.


საერთაშორისო ბაზრისთვის აპრობირებულ და აქტუალურ მიდგომას კვლევის პროცესში ონლაინპანელების გამოყენება წარმოადგენს, რაც ქართული ბაზრის განვითარების ერთ-ერთ საინტერესო შესაძლებლობად შეგვიძლია მივიჩნიოთ. მსგავსი გამოცდილება აქ არ არსებობს. არადა, სხვა ქვეყნებში ცალკე ბიზნესსექტორადაც კი ჩამოყალიბდა.

ონლაინპანელები წარმოადგენს კვლევის პოტენციურ მონაწილეთა მონაცემების მრავალრიცხოვან ბაზებს, მათი წინასწარი თანხმობით და დემოგრაფიული მონაცემებით. ამა თუ იმ კვლევაში მონაწილეობის მისაღებად რესპონდენტების დისტანციურად შერჩევის შესაძლებლობის გარდა, ონლაინპანელებისთვის ონლაინგამოკითხვის პლატფორმის ფუნქციის შეთავსებაც შეიძლება.


პირისპირ გამოკითხვასთან შედარებით, ონლაინპანელი ინფორმაციის სწრაფ და მომენტალურ მოგროვებას უზრუნველყოფს, ამიტომ, როდესაც სისწრაფე პრიორიტეტულია, ბიზნესი რესპონდენტთა შერჩევის და გამოკითხვის ამ მეთოდს ანიჭებს უპირატესობას. ჩვენს რეალობაში ონლაინპანელების მთავარი ღირებულება დისტანციურობაა, ხოლო დამატებითი სარგებელი სამუშაო რიტმის აჩქარება იქნება.

გაციფრულება აუცილებლად შეეხება თვისებრივ კვლევასაც. ამ ცვლილებასთან მარტივად ადაპტირებადია ჩაღრმავებული ინტერვიუ, როგორც თვისებრივი კვლევის ერთ-ერთი ტექნიკა. დისტანციური არხები და მრავალგვარი საკომუნიკაციო პროგრამები მისი ჩატარების შეუზღუდავ შესაძლებლობას იძლევა.


ჩაღრმავებული ინტერვიუებისგან განსხვავებით, ქართული ბაზრისთვის გამოწვევაა ფოკუსური ჯგუფის დისტანციურად, ონლაინ ჩატარება. დღევანდელ დღემდე, ფოკუსჯგუფების ვირტუალურად ჩატარების საჭიროება არ დამდგარა, ამიტომ კვლევითი კომპანიებიც ჯგუფურ დისკუსიებს ტრადიციულად, პირისპირ მეთოდით ატარებდნენ. თუმცა საერთაშორისო გამოცდილება ამ მეთოდის გაციფრულებამდეც მივიდა. მათი გამოცდილება დისტანციური ფოკუსჯგუფის შესაძლებლობებსა და შეზღუდვებზე გვაძლევს გარკვეულ წარმოდგენას. ერთ-ერთ უპირატესობად მოქნილობა სახელდება – აღარ არსებობს დროითი და გეოგრაფიული ბარიერები. რაც შეეხება შეზღუდვებს, ონლაინფორმატი არ იძლევა ისეთივე სიღრმისეული ინფორმაციის მოპოვების და რესპონდენტთა ცნობიერების ქვედა დონეებზე წვდომის შესაძლებლობას, როგორსაც ტრადიციული, პირისპირ დისკუსიები.


ცხადია, ონლაინ ფოკუსჯგუფები სრულად ვერ ჩაანაცვლებს პირისპირ დისკუსიას, ვინაიდან ამ უკანასკნელის მთავარი ხიბლი მონაწილეთა შორის ცოცხალი ურთიერთობაა, მთავარი უპირატესობა კი სიღრმისეული ინსტრუქციების მიღება. თუმცა ონლაინფოკუსჯგუფების შექმნა შესაძლებლობების ფართო სპექტრით კვლევის ინოვაციურ, ახალ მეთოდად შეგვიძლია მივიჩნიოთ, რომელსაც გამოყენების თავისი ჩარჩოები და ინსტრუქციები ექნება.


დისტანციური ფოკუსჯგუფების ტექნიკა ეისითიმ უკვე წარმატებით გამოსცადა სხვადასხვა პროექტის ფარგლებში. ამ პროცესში აღმოაჩინეს აღნიშნული ტექნიკის გამოყენების ისეთი საინტერესო შესაძლებლობები, რომლებიც იზოლაციის მდგომარეობიდან გამოსვლის შემდგომაც აქტუალური იქნება.


გარდა ზემოთ განხილული მიდგომისა, მსოფლიო პრაქტიკა სავსეა ტექნოლოგიური ინოვაციებით, რომლებიც წარმატებით ინერგება კვლევის სექტორში – იქნება ეს ჩატ-ბოტები, რომლებიც მოდერატორის ფუნქციებს ითავსებენ თუ მობილური აპლიკაციები, რომლებიც მომხმარებელთა ყოველდღიური ქცევის აღსარიცხ დღიურებს წარმოადგენს. ბუნებრივია, მსოფლიო ტენდენციებს ქართული ბაზარიც წამოეწეოდა, თუმცა ის, რაც ხვალინდელი დღე უნდა ყოფილიყო, დღევანდელი დღის წესრიგი აღმოჩნდა. არსებული ვითარება ქართულ კომპანიებს ინოვაციების დანერგვას, სამუშაო სქემის გადახედვას აიძულებს და შესაძლებლობების ფართო სპექტრს უსახავს. ამ თანამედროვე და ინოვაციური მიდგომის განვითარება კი კრიზისული სიტუაციის დასრულების შემდგომ რესურსების დაზოგვას და სამუშაო ტემპის აჩქარებას გამოიწვევს.


30.04.2020

აპრილში აუტისტური სპექტრის აშლილობასთან დაკავშირებული საკითხებისადმი ფართო საზოგადოების ყურადღების მიპყრობას საკითხით დაინტერესებული ადამიანები თუ ორგანიზაციები განსაკუთრებით აქტიურად ცდილობენ. გაეროს გენერალური ასამბლეის გადაწყვეტილებით, აუტიზმის შესახებ ცნობიერების ამაღლების მსოფლიო დღედ 2 აპრილი  გამოცხადდა და 2008 წლიდან მას მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში აღნიშნავენ.


აშშ-ის დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრის (CDC) მიმდინარე წლის მარტის მონაცემებით, აუტიზმის სპექტრის აშლილობის (ასა) გავრცელების სიხშირე ბავშვებსა და მოზარდებში, გასულ წელთან შედარებით, 10%-ითაა გაზრდილი. თუ 2019 წლის აპრილისთვის  ასა-ს გავრცელების სიხშირე 59 ბავშვიდან იყო 1, 2020 წლის აპრილისთვის უკვე ასა-ს გავრცელების სიხშირე 1-ია 54 ბავშვიდან.  ბოლო რამდენიმე ათეული წლის მანძილზე
ასა-ს გავრცელების სიხშირე 40 და მეტჯერაა გაზრდილი, რაც ნაწილობრივ დიაგნოსტიკისა და ცნობადობის გაუმჯობესებით აიხსნება.



წყარო: www.autismspeaks.org


საქართველოში აუტისტური სპექტრის აშლილობის მქონე ბავშვების ზუსტი სტატისტიკა არ არსებობს. სხვადასხვა მონაცემებზე დაყრდნობით, შესაძლებელია ქვეყანაში იყოს დაახლოებით 7 000 ბავშვი, რომელთაც ასა უფიქსირდებათ. ქვეყანაში აუტიზმის პირველი ცენტრი საქართველოს აუტიზმის ასოციაციისა და ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის  ურთიერთთანამშრომლობით 2010 წელს ჩამოყალიბდა, რომელშიც თერაპიას თავდაპირველად სულ 10 ბენეფიციარი გადიოდა. ახლა ცენტრში თერაპიას ასამდე ბენეფიციარი გადის.


პირველი აუტიზმის აბილიტაციის სახელმწიფო პროგრამა 2015 წლის 1 ივლისს ამოქმედდა. პროგრამის ფარგლებში თბილისის მუნიციპალიტეტის მერია 2-15 წლის ბავშვების შესაბამის სერვისებს აფინანსებს. 2020 წლისთვის პროგრამით მოსარგებლეთა ზედა ზღვარი გაიზარდა და, ნაცვლად 15-ისა, 18 წლით განისაზღვრა. აბილიტაციის სახელმწიფო პროგრამით სარგებლობა, თბილისთან ერთად, ასა-ს მქონე ბავშვებისთვის საქართველოს რამდენიმე მუნიციპალიტეტშიც არის შესაძლებელი.


2019 წლის აპრილში გადაწყდა საქართველოში აუტიზმის ეროვნული ცენტრის მშენებლობა, რომელიც 16 წელზე უფროსი ასაკის აუტისტური სპექტრის მქონე ადამიანებს მოემსახურება და მათ დამოუკიდებელი ცხოვრებისათვის საჭირო უნარების განვითარებაში დაეხმარება. ცენტრს „აუტიზმის კვლევისა და ხელისშეწყობის ფონდი“ აშენებს. ამ დროისთვის, პროექტით გათვალისწინებული ექვსიდან, ჯერჯერობით მხოლოდ ერთი კოტეჯია აშენებული. რამდენადაც ცენტრის მშენებლობა ძირითადად კერძო პირებისა თუ კომპანიების დახმარებითაა შესაძლებელი,  გაურკვეველია, როდისთვის მოხდება აუცილებელი თანხების მობილიზება, შესაბამისად, ცენტრის მშენებლობის დასრულებაც.


სხვადასხვა უნარის განვითარებისა და საზოგადოებაში ინტეგრაციისათვის, ასა-ს მქონე ბავშვებისთვის კრიტიკულად მნიშვნელოვანია განსხვავებული თერაპიული კურსების გავლა, რომლებიც ენისა და მეტყველების თერაპიასთან ერთად, შეიძლება გულისხმობდეს ოკუპაციურ თერაპიას, სენსორულ ინტეგრაციასა თუ აკადემიური უნარების განვითარებას. თერაპიის წარმატებას მნიშვნელოვანწილად განაპირობებს მისი რეგულარული და სისტემური ხასიათი.  მსოფლიოში და, მათ შორის, საქართველოში კორონავირუსთან დაკავშირებით შექმნილი ეპიდემიოლოგიური მდგომარეობის გამო გამოწვეული შეზღუდვების გათვალისწინებით, თერაპიული კურსების გავლა ცენტრებში შეუძლებელია. თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ აუტისტური სპექტრის აშლილობის მქონე ადამიანებისთვის ერთ-ერთ მთავარ გამოწვევას სოციალურ გარემოსთან ადაპტირება წარმოადგენს, ამ გარემოსთან ინტერაქციის რუტინის არსებობა აუცილებელია. კორონავირუსის გავრცელებისა და მასთან დაკავშირებული შეზღუდვების გამო ასა-ს მქონე პირები არაპროპორციულად მაღალი რისკის ქვეშ არიან, რამდენადაც თერაპიული კურსების თუნდაც დროებით შეწყვეტა განსაკუთრებულად ნეგატიურ გავლენას ახდენს განვითარებაზე და მიღწეული პროგრესის მნიშვნელოვან გაუარესებასაც შეიძლება იწვევდეს.


ასა-ს მქონე ადამიანებისთვის კრიტიკულად მნიშვნელოვანია სახლიდან გასვლა, რათა გარემო, რომლის მიმართაც ეჭვით არიან განწყობილნი, ძალიან საშიშად არ იქცეს მათთვის. არსებული გამოწვევების საპასუხოდ, იტალიაში, სადაც უკვე მერამდენე კვირაა მოქალაქეებს, განსაკუთრებული აუცილებლობის გარდა, სახლიდან გასვლა ეკრძალებათ,  ქალაქ რიმინიში ახალი წესი ამოქმედდა. კერძოდ, აუტისტური სპექტრის აშლილობის მქონე ბავშვებისა და მოზარდებისთვის ქალაქის ერთ-ერთ პარკში კვირაში რამდენიმე საათით სეირნობაა ნებადართული. ბრიტანეთის მთავრობის გადაწყვეტილებით კი, ასა-ს მქონე მოქალაქეებისთვის დაშვებულია სახლიდან გასვლა დღეში რამდენჯერმე და სახლთან ახლოს სეირნობა საგანგებო რეჟიმის პირობებშიც. სპეციალისტების შეფასებით, მსგავსი პრაქტიკები მნიშვნელოვანია, რამდენადაც სახლიდან გასვლის რუტინის შენარჩუნებას უწყობს ხელს. თუმცა, თერაპიული კურსების გავლა მაინც განსაკუთრებულად მნიშვნელოვნად ითვლება.


როგორც საერთაშორისო პრაქტიკა მეტყველებს, იზოლაციის პირობებში ერთ-ერთ ყველაზე ეფექტიან მექანიზმს მშობლებით გაშუალებული თერაპია წარმოადგენს. ასა-ს საკითხებზე მომუშავე ორგანიზაციები მიმართავენ ე.წ. ტელეინტერვენციას და სწორედ მშობლების ჩართულობით, დისტანციური თერაპიის კურსებს სთავაზობენ შესაბამისი საჭიროების მქონე პირებს. თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ აუტისტური სპექტრის აშლილობის მქონე ადამიანებისთვის ერთ-ერთ მთავარ გამოწვევას სოციალურ გარემოსთან ადაპტირება წარმოადგენს, დისტანციურად აღნიშნული უნარების განვითარებაზე მუშაობა კიდევ უფრო რთული ამოცანა ხდება. მაგრამ აქვე ისიც აღსანიშნავია, რომ თერაპიის საერთოდ არარსებობა გაცილებით სერიოზული გამოწვევაა, ვიდრე თერაპიის კურსის დისტანციურად გავლა.


როგორც აღმოჩნდა, დისტანციური თერაპიის პრაქტიკის გამოყენება საქართველოშიც დაიწყეს. „მენტალური ჯანმრთელობის ცენტრი“, საერთაშორისო გამოცდილებაზე დაყრდნობით, ორ სერვისს სთავაზობს სპეციალური საჭიროებების მქონე პირებს. კერძოდ, 1 აპრილიდან ცენტრს აქვს ტელეკონსულტაციებისა და ტელეინტერვენციების სერვისი. ექიმები, ფსიქოლოგები, სხვადასხვა მიმართულების თერაპევტები ტელეკონსულტაციას უწევენ მომხმარებლებს; ტელეინტერვენციის საშუალებით კი, უზრუნველყოფილია მშობლებით გაშუალებული ქცევითი და სხვა სახის თერაპიები. იმ ოჯახებისთვის, რომლებიც სხვადასხვა პრობლემის გამო ვერ ახერხებენ ონლაინ კონსულტაციისა თუ ინტერვენციის გამოყენებას, ცენტრი საკუთარ ფეისბუქგვერდზე აქვეყნებს შესაბამის რეკომენდაციებს. ამ ეტაპზე დისტანციურად თერაპიას 95 ბენეფიციარი გადის.


მართალია, ფიზიკურ გარემოში თერაპიული კურსის გავლა ბევრად ეფექტიანია, ვიდრე დისტანციური თერაპია, მაგრამ თუნდაც ონლაინ რეჟიმში ზოგიერთი თერაპიული კურსის გავლას სპეციალისტები კრიტიკულად მნიშვნელოვნად მიიჩნევენ. ამგვარად შესაძლებელია არსებული პროგრესისა და, განსხვავებული სახით, მაგრამ მაინც რუტინის შენარჩუნება, რაც აუცილებელია ასა-ს მქონე პირებისთვის. გარდა იმისა, რომ დისტანციური სერვისების არსებობა ბავშვებს რთავს აქტივობებში, ეხმარება თერაპევტებთან კავშირის შენარჩუნებაში, რაც ასევე უმნიშვნელოვანესია. ამასთან, ონლაინ კონსულტაციების არსებობა მშობლებს აძლევს შესაძლებლობას მიიღონ რჩევები ბევრი სხვადასხვა სიტუაციისა თუ ქცევის მართვის თაობაზე.


ნაკლებად სავარაუდოა, რომ დისტანციური თერაპია ფიზიკურ თერაპიას ჩაანაცვლებს ან თუნდაც ასეთივე ეფექტიანი იქნება. თუმცა, მომავალში შესაძლებელია დისტანციური თერაპია სპეციალისტებმა გამოიყენენონ როგორც თერაპიის დამატებითი, დამხმარე მექანიზმი. მეტიც, შესაძლებელია დისტანციური თერაპია შეუცვლელი აღმოჩნდეს მათთვის, ვისაც სხვადასხვა მიზეზით (მაგალითად, ფინანსური რესურსის სიმწირე, გეოგრაფიული სიშორე და ცენტრების დასახლების სიახლოვეს არარსებობა) არ აქვს წვდომა შესაბამის ცენტრებთან. სავსებით შესაძლებელია, ამ პრაქტიკამ მომავალში არაერთი საინტერესო იდეის განხორციელებისაკენ უბიძგოს ადამიანებს, თერაპიით კი გაცილებით მეტმა ბავშვმა თუ მოზარდმა ისარგებლოს, ვიდრე ეს დღეს არის შესაძლებელი.