/>
world icon Geo drop down arrow
world icon Geo drop down arrow

ევროპა არ არის შორს

26.05.2021 2 წუთის საკითხავი
სოფო ჩაჩანიძე

მმართველი პარტნიორი, მენეჯმენტ კონსულტანტი

ევროპა არ არის შორს

ბოლო წლების მანძილზე ჩატარებული საზოგადოებრივი აზრის გამოკითხვები, ნათლად აჩვენებს საქართველოს მოსახლეობის პოზიტიურ დამოკიდებულებას ევროპული და ჩრდილო-ატლანტიკური ინტეგრაციისადმი. ამასთან, ბოლო ორი ათწლეულის მანძილზე, საქართველოს ხელისუფლების წარმომადგენლები ყოველთვის ადასტურებდნენ ქვეყნის სწრაფვას ევროპული ინსტიტუტებისადმი. მეტიც, ამჟამინდელმა ხელისუფლებამ ხმამაღლა განაცხადა, რომ ქვეყანა ემზადება 2024 წლისათვის  გააკეთოს განაცხადი ევროკავშირის წევრობაზე. არსებობს მოლოდინი, რომ ეს დაპირება სწორედ ევროპელ პარტნიორებთან წინასწარი კოორდინაციით გაკეთდა, რაც  ზრდის დადებითი შედეგის მოლოდინს.

ევროკავშირთან დაახლოების ერთ-ერთი ქმედითი ინსტრუმენტი ევროპის აღმოსავლეთ პარტნიორობის პოლიტიკური ინიციატივიაა, რომლის მიზანია ურთიერთობების გაღრმავება და გაძლიერება ევროკავშირის წევრ სახელმწიფოებსა და მათ ექვს აღმოსავლეთ მეზობელს შორის: სომხეთი, აზერბაიჯანი, ბელარუსი, საქართველო, მოლდოვის რესპუბლიკა და უკრაინა.

აღმოსავლეთ პარტნიორობის პლატფორმა, ერთი მხრივ, შესაძლებლობას აძლევს ქვეყნებს გააერთიანონ ძალისხმევა ევროპულ ინსტიტუტებთან დაახლოებისათვის, მეორე მხრივ, წარმოადგენს ევროკავშირის ქმედით ინსტრუმენტს შეაფასოს ქვეყნების პროგრესი და დაგეგმოს შესაბამისი პოლიტიკა.|

პარალელურად, ევროპული ინსტიტუტები აქტიურად აკვირდებიან პარტნიორობის წევრი ქვეყნების მოსახლეობას და მათ დამოკიდებულებას, როგორც ევროპული ინტეგრაციის, ისე თავად ამ ინსტიტუტების მიმართ. 2016 წლიდან ეისითი აქტიურად თანამშრომლობს საერთაშორისო ორგანიზაციებთან და აკვირდება აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში არსებულ საზოგადოებრივ აზრს. ერთ-ერთი ასეთი კვლევა 2021 წლის გაზაფხულზე ჩატარდა, რომლის შედეგებიც საინტერესო დასკვნების გაკეთების საშუალებას იძლევა, როგორც მოსახლეობის განწყობებსა და პრეფერენციებზე, ისე ამ ექვს ქვეყანაში არსებულ განსხვავებულ სურათზე.

საქართველოს ზრდასრული მოსახლეობის 63% დადებითად არის განწყობილი ევროკავშირის მიმართ

2021 წლის მარტში ეისითის მიერ აღმოსავლეთის პარტნიორობის ექვსივე ქვეყანაში ჩატარებული კვლევის შედეგების მიხედვით, საქართველოს ზრდასრული მოსახლეობის (15 წლისა და უფროსი ასაკის) უმრავლესობა, პოზიტიურადაა განწყობილი ევროკავშირისადმი და მეტიც, როგორც ირკვევა, აღმოსავლეთის პარტნიორობის ექვს ქვეყანას შორის, კეთილგანწყობა ყველაზე მაღალია საქართველოს მოსახლეობაში. საინტერესოა, რომ არც ნეიტრალურად განწყობილთა რაოდენობაა მცირე (35%), ნეგატიურად ამ ინსტიტუტს კი მხოლოდ 1% აფასებს.


წყარო: აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნების მოსახლეობის საზოგადოებრივი აზრის კვლევა, შერჩევის ზომა – 6000 რესპონდენტი, მარტი 2021, ეისითი

საქართველოს ზრდასრული მოსახლეობის  უმრავლესობა (76%) ენდობა ევროკავშირის, მიუხედავად იმისა, მოწონს თუ არა ეს ინსტიტუტი


საინტერესოა, რომ კიდევ მეტია იმ ადამიანთა რიცხვი, ვისაც შეიძლება არ მოსწონდეს ეს ევროპული ინტიტუტი, თუმცა ფაქტია,  ნდობას მაინც უცხადებს მას. ამ თვალსაზრისითაც, ევროკავშირის მიმართ ნდობის მაჩვენებელი საქართველოს მოსახლეობაშია ყველაზე მაღალი.



წყარო: აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნების მოსახლეობის საზოგადოებრივი აზრის კვლევა, შერჩევის ზომა – 6000 რესპონდენტი, მარტი 2021, ეისითი

აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნების მოსახლეობის საზოგადოებრივი აზრის კვლევის შედეგები უკვე მოისმინეს ბრიუსელში, აღმოსავლეთ პარტნიორობისა და ევროკავშირის შტაბბინებში. ასევე, უკვე დაგეგემილია, რომ 2024 წლის ჩათვლით, ეისითი და მისი საერთაშორისო პარტნიორები ყოველი წლის გაზაფხულზე მიაწვდიან ბრიუსელს ექვსივე ქვეყნის მოსახლეობის გამოკითხვის შედეგებს. საბოლოო ჯამში კი, რა შედეგებს დადებენ აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნები ევროპული ინსტიტუტების მიმართ ნაკისრი ვალდებულებების შესრულების გზაზე, ამას უკვე დრო გვიჩვენებს.

საინტერესო ინსაიტები
19.05.2021

როდესაც სინოფარმის ვაქცინაზე, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის  ავტორიზაციას მთელი ქვეყანა სულგანაბული ელოდებოდა, სწორედ მაშინ გადავწყვიტეთ,  ხელმეორედ ჩაგვეტარებინა კვლევა, რომელიც თბილისელებში ვაქცინაციასთან დაკავშირებულ რეალობას დაგვანახებდა და ეს მონაცემები,  2 თვის წინანდელი სურათისთვის შეგვედარებინა. იქნებ ამ ლაბირინთში, კიდევ უფრო ნათლად დაგვენახა თუ რას ფიქრობს დღეს დედაქალაქის მოსახლეობა ვაქცინაციაზე და რამდენად არის ის მზად ასაცრელად.  გაგვერკვია, რა გველის თუკი სვლას, ასეთი ტემპით გავაგრძელებთ.   

კორონავირუსს დღეს  მთელი მსოფლიო მის ხელთ არსებული  ერთადერთი       იარაღით – ვაქცინით ცდილობს გაუმკლავდეს.  ეს ბრძოლა  აქტიურ ფაზაშია შესული და  საერთაშორისო კვლევითი ცენტრი Bloomberg-ის მონაცემებით, მსოფლიოს მასშტაბით 176 ქვეყანაში უკვე 1,48 მილიარდზე მეტი დოზაა  გადანაწილებული. ეს კი დღეში, დაახლოებით 24.5 მილიონი ადამიანის ვაქცინაციას გულისხმობს. [1]


თბილისელების ინფორმაციის წყარო


საქართველოში ვაქცინის შემოტანამდე (თებერვალში) და შემოტანიდან 2 თვის შემდეგ (აპრილში), კვლევისა და საკონსულტაციო კომპანიამ ეისითი,  თბილისელების ვაქცინაციისადმი დამოკიდებულების გამოვლენის მიზნით ორი კვლევა ჩაატარა. საინტერესოა რა მოლოდინები ჰქონდა ჩვენს მოსახლეობას ვაქცინაციამდე და რა ხდება დღეს, ვაქცინაციის პერიოდში.


თებერვალში ჩატარებული კვლევისგან განსხვავებით, აპრილში 33%-ით გაიზარდა ვაქცინაციასთან დაკავშირებით თბილისელების ინფორმირებულობის დონე. ახლა უკვე 70% აცხადებს, რომ კორონავირუსის ვაქცინაციასთან დაკავშირებით, საკმარის ინფორმაციას ფლობს და მზადაა გადაწყვეტილების მისაღებად.  მართალია, ინფორმაციის მიღების მთავარი წყაროები ორივეგან უცვლელი დარჩა: ინტერნეტი, ტელევიზია და მეგობრები/ახლობლების ფაქტორი, თუმცა მეორე გამოკითხვისას, მცირედი პროცენტული ზრდა (6%-იანი) მაინც გამოიკვეთა ტელევიზიის შემთხვევაში (სულ 67%) და 11%-იანი მეგობარ/ახლობლების (სულ 26%) დასახელებისას.


ასაკობრივ ჯგუფებს თუ შევხედავთ აღმოვაჩენთ, რომ 55 წელს ზემოთ მოქალაქეების 80% ინფორმაციის მიღებისას ტელევიზიას ანიჭებენ უპირატესობას, მაშინ როდესაც 18-34 წლის წარმომადგენელთა 87%-ისთვის, პირველ ადგილზე ინტერნეტი რჩება. საინტერესოა ის ფაქტი, რომ  მეგობარ-ახლობელთა, როგორც სანდო წყაროდ დასახელების მაჩვენებელი, თანაბრად გაიზარდა ყველა ასაკობრივ ჯგუფში, რაც სავარაუდოდ აცრილი მოქალაქეების  რეკომენდაციების შედეგია.


ვაქცინაციის მთავარი ბარიერი  


თბილისელების უმრავლესობას, 19%-ს აქვს მოლოდინი, რომ ვაქცინის გაკეთება 2022 წელს მოუწევთ და ამ მხრივ, მოლოდინები წინა ტალღასთან შედარებით მცირედითაა შეცვლილი.  თბილისელების 79% კი მიიჩნევს, რომ ვაქცინაცია უდაოდ, ეპიდსიტუაციას გააუმჯობესების ერთადერთი გზაა.


წინა ტალღასთან შედარებით 7%-ით გაიზარდა ვაქცინის გასაკეთებლად მოსახლეობის მზაობა და დღეს, თბილისელების 45%-ი მზადაა ან  დანამდვილებით ამბობს, რომ ჩაიტარებს ვაქცინაციას. საინტერესოა, რომ ვაქცინაციისთვის მზაობა ყველაზე უფრო აქტიურად  35-54 წლის მოქალაქეებში (48%) იკვეთება და ამ ასაკის თითქმის ყოველი მეორე მოქალაქე, მზად არის მის ჩასატარებლად. თუმცა, მიუხედავად ამ მცირედი პროცენტული ზრდისა, 44% მაინც მერყეობს (არ არის დარწმუნებული რომ გაიკეთებს ან არ სურს გაკეთება) და ამის მიზეზად, ვაქცინების მიმართ ზოგად უნდობლობასა და  შესაძლო გვერდით მოვლენებს ასახელებს.


ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ წინა ტალღასთან შედარებით, ვაქცინების გვერდითი ეფექტების შიშმა მოსახლეობაში 6%-ით მოიმატა და  38%-მდე გაიზარდა. რაც ერთის მხრივ ლოგიკურია და დაკავშირებულია იმ ერთეულ შემთხვევებთან, როდესაც ვაქცინაციის პროცედურას პაციენტის ჯანმრთელობის მკვეთრი გაუარესება ან გარდაცვალება მოჰყვა, როგორც  მსოფლიო მასშტაბით, ისე საქართველოში. თუმცა, გარკვეული დოზით  ესეც სადაო საკითხია, რადგან რიგ შემთხვევებში კავშირი ამ ორ ფაქტს შორის არ დასტურდება და ყველაფერი, მოსაზრებებსა და ვარაუდებს ეფუძნება. ვაქცინაციის პროცესის დაწყებისთანავე საქართველოში დაფიქსირებული გარდაცვალების შემთხვევაც მოსახლეობის აღქმაში  უშუალოდ  ვაქცინაციის პროცესს და კონკრეტულ ვაქცინას  დაუკავშირდა. მოგვიანებით ექიმების მიმართ დაწყებულმა გამოძიებამ აღნიშნული შემთხვევის გვიანი სამედიცინო მართვის ნიშნები გამოკვეთა, თუმცა აღნიშნული ფაქტის არადროულმა და ბუნდოვანმა კომუნიკაციამ გაჩენილი აღქმის გაქარწყლება ბოლომდე ვერ შეძლო. ამიტომ კვლევის თანახმად ასტრაზენეკას აცრისგან თავის შეკავების მიზეზებში უმრავლესობა სწორედ გვერდით მოვლენებს ასახელებს.2


მსოფლიო გამოცდილება ცხადყოფს, რომ ერთ-ერთი მნიშნელოვანი ფაქტორი, რომელიც ხელს უწყობს ვაქცინაციის პროცესის უწყვეტ რეჟიმს, მოსახლეობის მაქსიმალური ინფორმირებულობა და მობილიზებაა. ამის შესანიშნავი მაგალითია ისრაელი, რომელმაც 5 თვეში სრულად აცრა მოსახლეობის 56,3 პროცენტი (5,09 მლნ) და შეძლო მწვანე ზონად გამოცხადებულიყო. ამ ქვეყანამ ვაქცინაციის  კამპანია ჯერ კიდევ 2020 წლის 19 დეკემბერს დაიწყო, როდესაც პრემიერ მინისტრი ბენიამინ ნეთანიაჰუ  პირდაპირ ეთერში აიცრა, და თავადვე ჩაუდგა სათავეში საინფორმაციო კამპანიას, სადაც ვიდეორგოლების საშუალებით ისრაელის მოსახლეობაში ვაქცინაციასთან დაკავშირებით გაჩენილ ყველა შეკითხვას უპასუხა.  ორ კვირაზე ნაკლებ პერიოდში კი, ისრაელის მოსახლეობის 10% -ზე მეტს ვაქცინის  პირველი დოზა უკვე გაკეთებული ჰქონდა.


სასურველი ვაქცინების შესახებ


ჩვენს ქვეყანაში  3 ტიპის ვაქცინა გამოიყენება: ამერიკული ფაიზერი (30 მარტიდან),  ბრიტანული ასტრა ზენეკა (15 მარტიდან) და  ჩინური სინოფარმი (4 მაისიდან). საინტერესოა თბილისელების დამოკიდებულება უშუალოდ თითოეულ ვაქცინასთან  დაკავშირებით. აღმოჩნდა, რომ



ყველაზე მეტი ნდობა კვლავ ფაიზერს აქვს – 27%, შემდეგ მოდის ასტრაზენეკა  – 15%  და მოდერნა 15%. ყველაზე ნაკლები ნდობით  სპუტნიკი – 4% და სინოფარმი4% სარგებლობს.


წინა ტალღასთან შედარებით 14%-ით  გაზრდილია იმ რესპოდენტთა რიცხვი, რომლებიც აცხადებენ რომ არავითარ შემთხვევაში არ გაიკეთებენ ასტრაზენეკას.  ასტრაზენეკას ვაქცინის გაკეთების მთავარ ბარიერად შესაძლო გვერდითი მოვლენები დასახელდა (33%), ხოლო ჩინური  ვაქცინის შემთხვევაში, არასაკმარისი ინფორმაცია (26%). თუმცა, მიუხედავად ამისა, ფაქტია, რომ ჯერ კიდევ 4 მაისს, ვიდრე  ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია სინოფარმს ავტორიზაციას მიანიჭებდა (ვაქცინას ავტორიზაცია 7 მაისს მიენიჭა) ვაქცინაციის დაჯავშნის პლატფორმაზე თავისუფალი ადგილები თითქმის აღარ იყო.  სინოფარმზე ასეთი დიდი მოთხოვნა ორი შესაძლო მიზეზით აიხსნება: პირველი – მოქალაქეები დარწმუნებულები იყვნენ, რომ სინოფარმი დიდი ალბათობით მიიღებდა ავტორიზაციას და წინასწარ დაიჭირეს თადარიგი და მეორე – ავტორიზაციის მიუხედავად მოქალაქეებისთვის მთავარი იყო აცრის პროცესი დროულად დაწყებულიყო და ცხოვრების ჩვეულ რიტმს დაბრუნებოდნენ ქვეყანაში ამ ვაქცინაზე დარეგისტრირებულთა რაოდენობამ დღეისათვის 25000-ს მიაღწია. რეგისტრაციის პორტალი ვეღარ უძლებს მსურველთა ნაკადს, ვაქცინის მოთხოვნა აღემატება არსებულ ლიმიტს, რაც კიდევ ერთხელ მოწმობს მოქალაქეთა გარკვეული ნაწილის მზაობას. ისინი ხვდებიან, რომ აცრა გადარჩენის ერთადერთი გზაა და სასურველი ვაქცინის მოლოდინში, შეიძლება დიდი დრო დაიკარგოს. დრო, რომელიც პანდემიის პერიოდში ძვირად ფასობს.


ლაბირინთიდან გამოსასვლელის ძიებაში

დავინტერესდით ვაქცინაციაზე გადაწყვეტილების მიღებისას ვის მოსაზრებას ითვალისწინებენ ყველაზე მეტად თბილისელები. აქ გამოვლინდა შემდეგი  ჯგუფები:


  1. სამედიცინო პერსონალი – 49%
  2. ნაცნობი, კომპეტენტური მედიცინის მუშაკი – 27%
  3. ახლობლები/ნათესავები/მეგობრები – 19%

წინა ტალღასთან შედარებით 10% – ით შემცირდა სამედიცინო პერსონალის და  11% – ით გაიზარდა ახლობლების/ნათესავების/მეგობრების აზრის გათვალისწინების მაჩვენებელი,  რაც კიდევე ერთხელ მოწმობს, ვაქცინირებულ ადამიანთა რაოდენობის ზრდის მნიშვნელობაზე. გამოდის, რომ გაზრდილი ვაქცინირებული ახლობლების რაოდენობა, ავტომატურად ზრდის ვაქცინაციის მსურველებს.


კვლევით ირკვევა, რომ მოქალაქეებმა  გადაწყვიტეს ჩაიტარონ ვაქცინამდე პრევენციული დიაგნოსტიკა და მომზადებულები შეხვდნენ აცრის პროცედურას. გამოკითხულთა 90% ალერგოლოგის კონსულტაციას გეგმავს 86% – სისხლის საერთო ანალიზის გაკეთებას, ხოლო 83%  კუაგულოგრამით სისხლის შემდედებელი სისტემის მდგომარეობის დადგენას აპირებს.


კვლევაზე დაყრდნობით, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ დედაქალაქის მოსახლეობის დამოკიდებულებები  ვაქცინაციის დაწყებიდან 2 თვის შემდეგ შეიცვალა. გაიზარდა მოსახლეობის მზაობა ასაცრელად და  მცდელობა, თავად იპოვონ გამოსავალი ვაქცინაციის ლაბირინთში: აიცრან შემოთავაზებული ვაქცინებით, ჩაიტარონ წინა პროფილაქტიკური პროცედურები, თავად მოიძიონ ინფორმაცია  სხვადასხვა წყაროდან – რათა არ დაკარგონ მთავარი, ნორმალურ ცხოვრებასთან დაბრუნების ერთადერთი შანსი.


[1] https://www.bloomberg.com/graphics/covid-vaccine-tracker-global-distribution/  

[2] https://stopcov.ge/


* შემთხვევითი შერჩევის პრინციპით პირველ ტალღაზე თებერვალში ჩატარდა 414, ხოლო მეორე ტალღის ფარგლებში,  აპრილში – 401 სატელეფონო ინტერვიუ.

 


ავტორი: თათია ბრეგვაძე

ანალიტიკოსი, ACT კვლევა


 


10.05.2021

ახალი კორონავირუსის მიერ გამოწვეულმა კრიზისმა ციფრული ტრანსფორმაციის ტემპები ერთი-ორად დააჩქარა და ბიზნესებს, დისტანციური მუშაობის დანერგვისა და ელექტრონული კომერციის განვითარების „დღის წესრიგში“ შეტანა აიძულა. არც ბაზრის მეორე მხარე, მომხმარებლები დარჩენილან ციფრული ზეგავლენის გარეშე. მათთვის ელექტრონული ვაჭრობა ფიზიკურის ჩამნაცვლებლად ან შემავსებლად მოგვევლინა და სავარაუდოა, რომ აღნიშნული ცვლილებები მათ ქცევაში უფრო ღრმად გაიდგამს ფესვებს და პოსტ-პანდემიურ პერიოდშიც შენარჩუნდება. თუმცა, საინტერესოა ამ პროცესების უკანა მხარე – შეძლო თუ არა ყველა ბიზნესმა დროულად და თანაბრად ეპასუხა ციფრული გამოწვევებისთვის, როგორია საერთაშორისო სტატისტიკა და ხედვა, მისცა თუ არა საცალო ვაჭრობის პანდემიურმა ლანდშაფტმა ბიზნესებს დრო და რესურსები ადაპტაციისთვის?


საერთაშორისო ტენდენციები – არიან თუ არა ბიზნესები მზად გაციფრულებისთვის?

უკვე დიდი ხანია, რაც მომხმარებლის ქცევის ცვლილება და მათი მზაობა ელექტრონული კომერციის პროცესებში ჩასართავად, საერთაშორისო ორგანიზაციების კვლევების ერთ-ერთ ძირითადი ფოკუსი გახდა. მაგალითად, გაერთიანებული ერების კონფერენცია ვაჭრობისა და განვითარების შესახებ (შემდგომში, UNICTAD) ყოველწლიურად ზომავს B2C ელექტრონული კომერციის ინდექსს, რომელიც ინდივიდების მიერ ინტერნეტის მოხმარების დონეებს, დაცული ინტერნეტ სერვერების წილსა და ფინანსურ ინსტიტუტებში ანგარიშების ფლობის მონაცემებს აერთიანებს. ანალოგიურად, საერთაშორისო ტელეკომუნიკაციის კავშირი (ITU) გვთავაზობს საინფორმაციო და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების (ICT) განვითარების ინდექსს[1], რომლის ორიენტირიც ასევე მომხმარებლის მიერ აქტიურ ონლაინ ვაჭრობასა და ამ პროცესში გამოყენებული არხებისკენაა მიმართული. ამავე სიაშია ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციის (შემდგომში, OECD) სტატისტიკაც.


OECD-ის 2020 წლის ოქტომბერში ჩატარებული ელ.კომერციის ანგარიშს „ელექტრონული კომერცია კოვიდ-19-ის პერიოდში“ თუ შევხედავთ, დავრწმუნდებით, რომ ონლაინ ვაჭრობა ძალიან სწრაფად კრეფს განვითარების ტემპს. ანგარიშის მიხედვით, ევროკავშირის ქვეყნებში ელ.ფოსტითა და ინტერნეტით საცალო გაყიდვები (შეკვეთები) 2020 წლის აპრილში 30%-ით გაიზარდა, წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით. იგივე  ტენდენციები იკვეთება აშშ-შიც, სადაც ელ.კომერციაში 14%-16%-იანი ზრდა ფიქსირდება (იხ. დიაგრამა 1). ანგარიშში ასევე ხაზგასმულია 2020 წლის პირველ ნახევარში ევროპაში, ჩრდილოეთ ამერიკასა და აზია-ოკეანეთის რეგიონებში ელ.ვაჭრობის ლანდშაფტის დინამიზმის განვითარება.


[1] The ICT Development Index (IDI)



წყარო: OECD, ელ.ვაჭრობა COVID-19-ის პერიოდში, 2020, ოქტომბერი. გამოთვლები ეფუძვნება EUROSTAT-ის სტატისტიკას.


ძალზედ საინტერესო სურათი გამოჩნდა  UNICTAD-ის 2020 წლის ზაფხულის ანგარიშში „კოვიდ-19 და ელექტრონული ვაჭრობა“, რომელიც 23 ნაკლებად განვითარებული ქვეყნიდან 257 კომპანიის გამოცდილებას აერთიანებდა[1]. რამდენიმე გამოკვეთილი ტენდენცია ნამდვილად იმსახურებს ყურადღებას:


  • სრულიად ციფრული ბიზნეს მოდელები (გამოკითხული მესამე მხარის ონლაინ ბაზრების/third party online marketplaces 60%) უფრო გამძლე აღმოჩნდა პანდემიის მიმართ, ვიდრე ელ.ვაჭრობის კომპანიები, რომლებიც შედარებით მოუმზადებლები აღმოჩნდნენ ახალი გამოწვევებისთვის.

  • სოციალური მედიის გამოყენება და ვებ-საიტების რაოდენობის ზრდა აშკარაა ფოკუს ქვეყნებში. გაყიდვის აღნიშნულმა არხებმა სწრაფი ზრდა პანდემიური კრიზისის დაფიქსირების პერიოდიდან დაიწყეს. ამ მიმართულებით, განსაკუთრებით აქტუალური Facebook პლატფორმა აღმოჩნდა.

  • პანდემიამ გააძლიერა ელ. ვაჭრობის ეკოსისტემაში ადრე არსებული დაბრკოლებები. მომარაგების ჯაჭვებისა და ლოჯისტიკური პროცესების დარღვევა, ინტერნეტის ხელმისაწვდომობის არ არსებობა, რესპონდენტების 60%-ზე მეტისთვის ძირითადი გამოწვევა აღმოჩნდა.

  • რესპონდენტების ნახევარზე მეტმა აღნიშნა, რომ ელ.კომერციის განვითარების პოლიტიკა და სტრატეგიის გაუმჯობესება, ყველაზე პრიორიტეტული რამ არის, რაზეც აქტიური მუშაობა უნდა მიდიოდეს.

  • პანდემიურმა გამოწვევებმა გავლენა იქონია კომპანიების ICT მიმართულებით ინვესტირების შესაძლებლობებზეც. შესაბამისად, კომპანიების წარმომადგენლები მიიჩნევენ, რომ მათი მთავრობების მიერ შემოთავაზებულ მხარდამჭერ პროგრამებს შორის, ყველაზე მნიშვნელოვანი სწორედ ეროვნული ელ.კომერციის სტრატეგიის განახლება და საზოგადოებაში მისი პოპულარიზებაა.


[1] აღნიშნული ქვეყნები უმეტესად აფრიკისა და აზია – წყნარი ოკეანეთის რეგიონებს მოიცავდა.

წყარო: UNICTAD, კოვიდ-19 და მისი გავლენა ბიზნესების ელ. კომერციაზე, 2020



ეისითის როლი – გამოცდილება კიდევ უფრო ფართო გეოგრაფიული არეალიდან

2020 წლის პანდემიამ და ეკონომიკურმა კრიზისმა ეისითის საშუალება მისცა სხვადასხვა პროექტის ფარგლებში არაერთ ქვეყანასა და საერთაშორისო ორგანიზაციასთან თანამშრომლობით (EBRD, მსოფლიო ბანკი, UNDP, USAID) წვლილი შეეტანა გლობალურად, ბიზნეს სექტორის მდგრადობის გაზრდაში და მათზე პანდემიური გავლენის არხების იდენტიფიცირებაში. ამ პროექტებმა საშუალება მოგვცა,  ჩვენც გამოგვეკვლია ელექტრონული ვაჭრობის განვითარების საკითხები ფოკუს რეგიონებში (კავკასია, დასავლეთ ბალკანეთი, სამხრეთ-აღმოსავლეთ ევროპა, ცენტრალური აზია და სამხრეთ და აღმოსავლეთ ხმელთაშუაზღვისპირეთი) და შეგვესწავლა პანდემიის გავლენა ბიზნესებზე. როგორც მოსალოდნელი იყო, ფოკუს რეგიონების ბიზნესები სხვადასხვა ხარისხით აღმოჩნდნენ მზად გაციფრულებისთვის  (დიაგრამა 3). თუმცა, ამ განსხვავებული შედეგებისდა მიუხედავად, აუცილებლად უნდა აღინიშნოს ის საერთო განწყობა, რაც გამოკითხულ რესპოდენტებში გამოიკვეთა – მცირე და საშუალო ბიზნესებს აქვთ სურვილი ელექტრონულ ვაჭრობაში ჩასართავად, თუმცა ყოყმანობენ, ინფორმაციისა და ციფრული ინსტრუმენტების ნაკლებობის, ანდა მათი საერთოდ არ არსებობის გამო.


წყარო: ACT კვლევა, კავკასიაში გამოკითხული 345 SME, დასავლეთ ბანკანეთის რეგიონში გამოკითხული 827 SME


ჩვენს გუნდს საშუალება მიეცა EBRD-ის პროექტის „ Covid-19-ის გავლენის მცირე და საშუალო ბიზნესებზე“ ფარგლებში, დამატებით დაეფარა ცენტრალური აზიის, სამხრეთ-აღმოსავლეთ ევროპისა და სამხრეთ და აღმოსავლეთ ხმელთაშუაზღვისპირეთის (SEMED) ქვეყნებში ოპერირებადი მცირე და საშუალო ბიზნესების გამოწვევები პანდემიის პერიოდში. კვლევის ფარგლებში, რესპონდენტ მცირე და საშუალო ბიზნესების წარმომადგენლებს ერთ-ერთ ნაწილში ვეკითხებოდით კომპანიის გაყიდვების რა პროცენტული ნაწილი გადაერთო ონლაინ პლატფორმებზე, პანდემიის დაწყების შემდეგ. მთლიანი სურათი აქაც ძალიან საინტერესოა, ჩამოთვლილი რეგიონების მცირე და საშუალო ბიზნესების უმეტესობისთვის გაყიდვები საერთოდ არ გადასულა ონლაინ ვაჭრობაზე, ხოლო სრულად გაციფრულება რესპონდენტების მხოლოდ ძალიან მცირე ნაწილმა შეძლო.  ყველაზე მეტად ამ გარდაქმნებისთვის მომზადებული სამხრეთ-აღმოსავლეთ ევროპის ბიზნესები აღმოჩნდნენ (დიაგრამა 4), რისი მიზეზიც,  შესაძლოა ამ რეგიონში არსებული ისედაც კარგად განვითარებული ლოგისტიკური სერვისები და ორგანიზებულობა, ასევე ელ. ვაჭრობის მიმართულებით არსებული გამოცდილება იყო.


წყარო: ACT კვლევა, SEMED გამოკითხული 570 SME, ცენტრალური აზიის რეგიონში გამოკითხული 598 SME, სამხრეთ-აღმოსავლეთ ევროპის რეგიონში გამოკითხული 184 SME



დაუგეგმავი ცვლილებები გრძელვადიანი შედეგებით

ახალი კორონავირუსის მიერ გამოწვეულმა პანდემიამ, ციფრული განვითარება გარდაუვალ რეალობად იქცა. პასუხების ძიებისას ნათლად დავინახეთ, რომ ეს ერთი შეხედვით მარტივი გზა, სინამდვილეში საკმაოდ კომპლექსური პროცესია, რომლის გასავლელადაც,  მხოლოდ „გაციფრულების სურვილი“ საკმარისი არ არის. ბიზნესებს ერთიანად მოუწიათ ყველა იმ პრობლემასთან გამკლავება, რაც ისედაც, სისტემურად სდევდა ახალ პლატფორმაზე გადასვლის პროცესს: ამ მიმართულებით გამოცდილების არ არსებობა, ინფრასტრუქტურისა თუ რესურსების ნაკლებობა. მართალია, ბიზნესების მხარდაჭერა დღეს ყველა ქვეყნის მთავრობის მთავარი თავის ტკივილია, თუმცა, სხვადასხვა კვლევებში მონაწილე ბიზნესების უმეტესობა (მათი 50%-ზე მეტი) ერთხმად აღიარებს, რომ სამწუხაროდ, მათი ქვეყნების მთავრობები პრიორიტეტული სექტორების განვითარებაზე მუშაობისას, ამ ნაწილს უკანა პლანზე ტოვებენ და ონლაინ ვაჭრობა, მოუგვარებელ საკითხად რჩება.

არადა ფაქტია, გაციფრულება ჩვენს ცხოვრებაში დროებით არ შემოჭრილა. ეს უფრო დაუგეგმავი ცვლილებებია, რომელსაც დროში გაწელილი, გრძელვადიანი შედეგები მოჰყვება.


26.04.2021

2002 წელს, წიგნისა და კითხვის პოპულარიზაციის მიზნით, UNESCO-მ ფართომასშტაბიანი პროექტი დაიწყო – „წიგნის მსოფლიო დედაქალაქი“, რომლის დროსაც ყოველწიურად სახელდება ერთი კონკრეტული ქალაქი და მას წიგნის მსოფლიო დედაქალაქის სტატუსი ენიჭება. 2021 წლის 23 აპრილს, ეს საპატიო სტატუსი ჩვენი დედაქალაქისთვის ამოქმედდა, რომლის შედეგადაც ზუსტად 1 წლის განმავლობაში, თბილისი წიგნის მსოფლიო დედაქალაქად გადაიქცევა.


მსოფლიო პანდემიის ფონზე, ყველა ვთანხმდებით იმაზე, რომ კორონა გარკვეულწილად დაგვეხმარა ჩვენთვის პრიორიტეტული საკითხების წინა პლანზე წამოწევაში. თითოეული ჩვენგანი სხვადასხვაგვარად ვცდილობთ მომატებული სტრესული ფონის დაბალანსებას შედარებით სასიამოვნო აქტივობებით, რომლის არჩევანი პანდემიამ საკმაოდ შეამცირა. საბედნიეროდ, წიგნების კითხვა იმ აქტივობების მცირე ჩამონათვალში შედის, რომელიც ცოდნის მიღებასთან ერთად, განტვირთვის შესანიშნავი საშუალებაა.


თუ ვამბობთ, რომ პანდემიამ ბევრი ჩვენთაგანის ცხოვრება შეცვალა, ლოგიკურად ჩნდება კითხვა – იქონია თუ არა მან გავლენა წიგნის კითხვაზეც?! რეალურად, შეუწყო თუ არა ხელი გამოთავისუფლებულმა დრომ ჩვენს საზოგადოებაში კითხვის გააქტიურებას თუ პირიქით, მოზღვავებულმა სტრესმა პასიურ მკითხველებად გვაქცია?!


„მკითხველთა ჩვევის ცვლილების სისტემატიური კვლევა არსებული პრაქტიკაა მსოფლიოს მასშტაბით. საქართველოს ბაზარზეც აუცილებელია მუდმივი მონიტორინგი ამ მიმართულებით, რადგან მიღებული ინფორმაცია საფუძველია წიგნის ბაზრის სწორი მიმართულებით განვითარებისთვის. ეს საკითხი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია პანდემიის პირობებში, რომელმაც საგამომცემლო ინდუსტრიაში სიღრმისეული ცვლილებები მოახდინა.“ – აცხადებს „ქართული წიგნის გამომცემელთა და გამავრცელებელთა ასოციაციის“ აღმასრულებელი დირექტორი თინათინ ბერიაშვილი. 


სწორედ „წიგნის გამომცემელთა და გამავრცელებელთა ასოციაციის“ და „მწერალთა სახლის“ ერთობლივი დაკვეთით, კომპანია ეისითიმ ქართული წიგნის ბაზრის მასშტაბური კვლევა ჩაატარა, რომლის მონაცემებზე დაყრდნობით, გარკვეული ტენდენციები გამოიკვეთა.


წიგნის კითხვა წელიწადში ერთხელ, 2-3 თვეში ერთხელ თუ ყოველდღე

2021 წლის თებერვალში ჩატარებული კვლევის თანახმად, ჩვენი საზოგადოება ზუსტად ორ თანაბარ ჯგუფად იყოფა: მოსახლეობის ნახევარი, რომელმაც 2020 წლის განმავლობაში მხატვრული თუ არამხატვრული ლიტერატურა წაიკითხა და მეორე ნახევარი, რომელმაც ვერ შეძლო თუნდაც 1 წიგნის წაკითხვა მთელი წლის მანძილზე.


შედეგების თანახმად ასევე გაირკვა, რომ მკითხველი საზოგადოების ნახევარზე მეტი (56%) მინიმუმ კვირაში ერთხელ კითხულობდა ლიტერატურას, მათ შორის 19% ამას ინტენსიურად, ყოველ დღე ახერხებდა; მაშინ, როდესაც რესპონდენტთა თითქმის მეოთხედი წიგნებს საკმაოდ იშვითად, საუკეთესო შემთხვევაში, მხოლოდ ორ-სამ თვეში ერთხელ უთმობდა დროს. აღნიშნული პასიური მკითხველები თბილისთან შედარებით კიდევ უფრო მეტია რეგიონულ ქალაქებში.


რა თქმა უნდა, საინტერესო იყო ერთ-ერთ მთავარ კითხვაზე პასუხის მიღება და იმის გაგება, შეიცვალა თუ არა პანდემიის პირობებში კითხვის სიხშირე. როგორც აღმოჩნდა, ჩვენი მკითხველი მოსახლეობის ნახევრის კითხვის ინტენსივობაზე პანდემიას გავლენა საერთოდ არ მოუხდენია, მაშინ როდესაც გამოკითხულთა მესამედმა სწორედ ეს დაასახელა კითხვის სიხშირის მომატების მიზეზად. 15%-მა კი აღნიშნა, რომ ამ პირობებში, სამწუხაროდ, უფრო ნაკლები დროის გამონახვას ახერხებს წიგნების წასაკითხად.


წლის განმავლობაში მკითხველები საშუალოდ 13 წიგნის წაკითხვას ახერხებენ (ამ სიაში ქართული და თარგმნილი ლიტერატურის შემდეგ, უმცირესობაში ხვდება უცხო ენაზე გამოცემული წიგნები), თუმცა მოსახლეობის ნახევარზე მეტი (55%) თავის წლის მაქსიმუმად 1-6 წიგნს ასახელებს. ამ კონტექსტშიც სხვაობა გვხვდება დედაქალაქსა და რეგიონების მაჩვენებლებს შორის – თბილისის მოსახლეობის მიერ წაკითხული წიგნების რაოდენობა 2-ჯერ უსწრებს რეგიონის მაჩვენებელს.


ფავორიტი ჩაკეტილ სივრცეში  მხატვრული ლიტერატურა

საინტერესოა, რა ახდენს ყველაზე დიდ გავლენას მომხმარებელზე წასაკითხი წიგნის შერჩევისას: მეგობრები? წიგნის პოპულარობა თუ სხვა რამ? გამოკითხული მოსახლეობის 46% წიგნის შერჩევისას ყველაზე მეტად ახლობლებისა და მეგობრების რეკომენდაციით ხელმძღვანელობს; 42%-თვის არანაკლებ მნიშვნელოვანია წიგნის შინაარსი და ანოტაცია, ხოლო 31% არჩევანს საყვარელ ავტორებზე აკეთებს.


როგორც კვლევამ გვაჩვენა, მოსახლეობის აბსოლუტური უმრავლესობა (86.5%) ძირითადად მხატვრულ ლიტერატურას ანიჭებს უპირატესობას, მაშინ როდესაც 13.5%- არამხატვრული ლიტერატურის მოყვარულად რჩება. ბოლო 1 წლის მანძილზე მხატვრული ლიტერატურის ყველაზე აქტიურად წაკითხვად კატეგორიებს შორისაა: თანამედროვე ლიტერატურა, კლასიკური ნაწარმოებები და დეტექტივი/ჰორორი/მისტიკა. არამხატვრული ლიტერატურიდან კი, ყველაზე დიდ ინტერესს ისტორიულ, პოლიტიკურ და კულტურ თემებზე დაწერილი წიგნები იმსახურებს.


„პანდემიას არ უმოქმედია წაკითხული ლიტერატურის არჩევანზე“ – ასე ამბობს ყოველი 10 გამოკითხულიდან 9. თუმცა, დარჩენილი 10%-თვის პანდემიამ თანამედროვე ლიტერატურის, სამეცნიერო ფანტასტიკის/ფენტეზის/უტოპიისა და დეტექტივის/ ჰორორის/ მისტიკის მიმართ გაზარდა ინტერესი.


სად ვკითხულობთსად ვყიდულობთ

ლოგიკურია, რომ წიგნის რეალიზაციის სხვადასხვა ობიექტებს შორის, წიგნის მაღაზიები ისევ უპირობოდ ლიდერობს. პანდემიის დაწყებამდე, მათ წლის განმავლობაში მკითხველთა 75% სტუმრობდა, რასაც საგრძნობლად ჩამოუვარდება წიგნის ფესტივალებზე დასწრების მაჩვენებელი (18%). რაც შეეხება ბიბლიოთეკებს, აქ ჩვენი მოსახლეობის აქტიურობა კიდევ უფრო დაბალია. პანდემიის პერიოდზე რომ აღარაფერი ვთქვათ, მოსახლეობის 77%-ს მის დაწყებამდეც კი არ უსარგებლია ბიბლიოთეკით, რის ძირითად მიზეზადაც დროისა და საჭიროების არქონას ასახელებენ.


საინტერესოა მოსახლეობის განწყობა უახლოეს მომავალში საკუთარი ბიბლიოთეკის განახლებასთან დაკავშირებით. შედეგების თანახმად, რესპონდენტთა 14% ნაკლებად განიხილავს ან საერთოდაც გამორიცხავს წიგნის შეძენას მიმდინარე წლის მანძილზე. თუმცა საქმე არც ისე ცუდადაა, რადგან 10-დან 6 მკითხველი (64%) მზადაა ესტუმროს წიგნის რეალიზაციის ობიექტებს, რომელთაგან ნახევარს (31%) ეს დანამდვილებით აქვს გადაწყვეტილი.


მიუხედავად იმ ტურბულენტური ზონისა, რომელშიც ახლა მთელი მსოფლიო და მათ შორის საქართველო იმყოფება, საბედნიეროდ, წიგნებზე მოთხოვნა და მისი შეძენის სურვილი კვლავ არსებობს. როგორც ირკვევა, არც ახალ ცხოვრების ტემპს მოუხდენია კითხვის ჩვევაზე მნიშვნელოვანი ნეგატიური გავლენა. თუმცა, შეუძლებელია თვალის დახუჭვა იმაზე, რომ მოსახლეობის ნახევარი წიგნების კითხვას საერთოდ ვერ ახერხებს. ეს კი, კიდევ უფრო ნათელს ხდის და მკაფიოდ მიგვანიშნებს იმაზე, რომ წიგნების კითხვის ჩვევას პოპულარიზაცია სჭირდება.


როგორც „მწერალთა სახლის“ საერთაშორისო პროექტების კონსულტანტი – ნათია ლურსმანაშვილი აღნიშნავს – „მწერალთა სახლი“ ცოცხალი ორგანიზმია, რომლის ბენეფიციარებიც არიან როგორც გამომცემლობები, ასევე მკითხველები. შესაბამისად, ბოლო წლების განმავლობაში მათი ქცევის ცვლილება (მათ შორის პანდემიის გავლენით), პირდაპირ კავშირშია ორგანიზაციის სამომავლო სტრატეგიის განსაზღვრასთან“.


გამოკითხვა ჩატარდა 2021 წლის თებერვალში, შემთხვევითი შერჩევის გზით, 1000 ზრდასრულ (16+) მოსახლესთან თბილისის, ბათუმის, ქუთაისის, თელავის, გორის და ზუგდიდის მასშტაბით. გამოყენებული მეთოდი – პირისპირი ინტერვიუ. მონაცემთა სტატისტიკური ცდომილება არ აღემატება 4.4%-ს.