თანამედროვე ეპოქაში ყველანი პირადად ვართ თვითმხილველები, როგორი უპრეცედენტო ტემპით ცვლის ტექნოლოგიური პროგრესი ინდუსტრიებს. განვითარებადი ტექნოლოგიური გარემო ბიზნესებისთვის განსხვავებულ საჭიროებებს აჩენს და მათზე რეაგირების ახლებულ სტრატეგიებს მოითხოვს, რის დასაკმაყოფილებლადაც ხშირად მხოლოდ ტრადიციული სტრატეგიული დაგეგმვა აღარ არის ეფექტური და აუცილებელი ხდება სხვადასხვა ტექნოლოგიური მიღწევების, მათ შორის, ხელოვნური ინტელექტის (AI) გამოყენება. კომპანიების მართვისა და გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში AI-ს ინტეგრაცია აღმასრულებელ რგოლს უდიდესი მოცულობის მონაცემების შეგროვების, ანალიზისა და მათზე დაფუძნებული გადაწყვეტილებების მიღების შესაძლებლობებს სთავაზობს.

ტრადიციული სტრატეგიული დაგეგმვის გამოწვევები

 

სტრატეგიული დაგეგმვა გრძელვადიანი მიზნების დასახვის, შიდა და გარე ფაქტორების ანალიზისა და მათზე რეაგირების გზების იდენტიფიცირების პროცესია, რომელიც საშუალებას აძლევს ბიზნესებს, გამოიყენონ შესაძლებლობები და გადალახონ სწრაფად ცვალებად გარემოში არსებული გამოწვევები რესურსების ოპტიმალური განაწილების, ბაზრის წილის გაფართოებისა თუ მდგრადი ზრდის მისაღწევად.

საკონსულტაციო საქმიანობაში დაგროვილი გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ სხვადასხვა ბიზნესები განსხვავდებიან ერთმანეთისგან სტრატეგიული დაგეგმვის პროცესის ადაპტაციის დონით, თუმცა მათგან საუკეთესოებსაც კი ხშირად აქვთ მნიშვნელოვანი სისუსტეები სტრატეგიული დაგეგმვის მცდელობებში, მაგალითად

• დაგეგმვის ღონისძიებები ხორციელდება იშვიათად (წელიწადში ერთხელ ან საერთოდ არა)
• სტრატეგიული გადაწყვეტილებების მიღებისას მსჯელობა ხშირად დაფუძნებულია მხოლოდ აღმასრულებელი რგოლის ინტუიციასა და გამოცდილებაზე და არ ითვალისწინებს გარემოში (ბაზარი, კონკურენცია) არსებულ რაციონალურ ფაქტორებს
• დაგეგმვის პროცესში არ არის გამოყენებული საკმარისი, ზუსტი და მიუკერძოებელი მონაცემები
• სტრატეგიების არჩევის და განხორციელების დაწყების შემდეგ, იშვიათად კონტროლდება პროგრესი

რას სთავაზობს AI ბიზნესს დღეს?

დღესდღეობით, ხელოვნური ინტელექტი უკვე აქტიურად გამოიყენება ბიზნესის მართვისა და ოპერაციების სხვადასხვა ეტაპზე. ყველაზე მარტივი ფორმით, იგი ასრულებს აღწერით ფუნქციას და გამოიყენება ისეთი ანალიტიკის საწარმოებლად, როგორებიცაა, მაგალითად, გრაფიკები/დეშბორდები კონკურენტული ანალიზისთვის ან ბიზნესის სხვადასხვა მიმართულების მუშაობის შესასწავლად. AI-ს შედარებით განვითარებულ ვერსიებს გააჩნიათ დიაგნოსტიკური ინტელექტი, რაც გულისხმობს მოვლენებს შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების დადგენის, ძირითადი მიზეზებისა და მამოძრავებლების გაგების უნარს. მსგავს ალგორითმებს შეუძლიათ ისტორიული მონაცემების გაანალიზების საშუალებით შაბლონებისა და ტენდენციების დადგენა მომხმარებელთა ქცევაში, ბაზრის მოთხოვნასა თუ კონკურენტების სტრატეგიებში.

AI-ს განვითარების მესამე და ამ ეტაპისთვის ბიზნესში აქტიურად გამოყენებული ყველაზე პროგრესული ეტაპი პროგნოზირებადი ინტელექტია, რომელსაც გარკვეული დაშვებებისა და წარსული გამოცდილების ანალიზის საფუძველზე სამომავლო პროგნოზების შექმნის უნარი გააჩნია. პროგნოზირებადი ინტელექტი გამოიყენება სხვადასხვა ცვლადებსა და ვარაუდებზე დაფუძნებული სცენარების შესაქმნელად, რაც საშუალებას აძლევს ბიზნესის მფლობელებს შეაფასონ ამ სცენარების პოტენციური გავლენა მათ ბიზნესზე და შეიმუშავონ მათზე რეაგირების ინდივიდუალური სტრატეგიები. პროგნოზირებად ინტელექტს ასევე გააჩნია უნარი გამოავლინოს პოტენციური რისკები, რომელთა მუდმივი მონიტორინგის საშუალებით ორგანიზაციებს შეუძლიათ პროაქტიულად შეამცირონ მათი უარყოფითი გავლენა.

ბიზნესში AI-ს ინტეგრაციის მომდევნო დონეები მოიცავს ანალიტიკაზე დაფუძნებული რეკომენდაციების შემუშავებას, გარკვეული გადაწყვეტილებების დელეგირებას ხელოვნური ინტელექტისთვის და ხელოვნური ინტელექტის სრულ ავტონომიას, თუმცა მართვაში ამ ეტაპების სრული ინტეგრაცია ჯერ კიდევ პროცესშია და გარკვეული დრო ესაჭიროება.

და მაინც, როგორ შეიძლება გამოვიყენოთ AI სტრატეგიულ დაგეგმვაში?

იმის მიუხედავად, რომ ხელოვნური ინტელექტის გამოყენება მზარდი ტენდენციებით ხასიათდება ბიზნესის მართვის ისეთ საკვანძო მიმართულებებში, როგორებიცაა მარკეტინგი, HR მენეჯმენტი, ლოგისტიკა, მომხმარებელთან ურთიერთობა და ასე შემდეგ, ჯერ კიდევ საკმაოდ დაბალია მისი იმპლემენტაციის ხარისხი სტრატეგიული დაგეგმვის პროცესში, რაც ამ პროცესის მნიშვნელოვანი თავისებურებებითაა განპირობებული. ბიზნესის მართვასთან დაკავშირებული სხვა პროცესებისგან განსხვავებით, სტრატეგიული დაგეგმვის პროცესში განსაკუთრებით მაღალია ადამიანური ჩართულობის, რაციონალურ ფაქტორებთან ერთად პირად გამოცდილებასა და ინტუიციაზე, ემოციებზე, ისტორიულ და კულტურულ კონტექსტზე დაფუძნებული გადაწყვეტილებების წილი.

შესაბამისად, თუ კითხვას დავსვამთ შემდეგნაირად, შესაძლებელია თუ არა ხელოვნური ინტელექტის გამოყენებით სტრატეგიული დაგეგმვის პროცესის სრული ავტომატიზაცია, პასუხი იქნება - არა (ყოველ შემთხვევაში დღევანდელი მოცემულობით და იმ სამომავლო პერსპექტივით, რისი აღქმაც ამ მოცემულობიდან არის შესაძლებელი). თუმცა არსებულ ბიზნეს კონტექსტზე დაკვირვება გვაძლევს იმის თამამად თქმის შესაძლებლობას, რომ ხელოვნური ინტელექტი უკვე ახდენს სტრატეგიული დაგეგმვის პროცესის გარკვეული ეტაპებისა და ამ ეტაპებში ჩართული ადამიანების მიდგომებისა და მაინდსეტის ტრანსფორმაციას.

სტრატეგიული გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში AI-სა და ადამიანების ურთიერთქმედება შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ სამ-ეტაპიან პროცესად, რომლის პირველ ეტაპზეც ადამიანი ხელოვნურ ინტელექტს აწვდის პრობლემას/უსვამს კონკრეტულ საკითხს, რისი გადაჭრაც სურს. მეორე ეტაპზე AI ამუშავებს და ანალიზს უკეთებს პრობლემასთან დაკავშირებულ მონაცემთა ბაზას, რის შედეგადაც სთავაზობს „დამკვეთს“ რამდენიმე ვარიანტს შეთავაზებული პრობლემის გადაჭრისთვის. ამის შემდეგ „დამკვეთს“ ცხადია აქვს არჩევანი - მოცემულ ვარიანტებზე დაფუძნებით მიიღოს სტრატეგიული გადაწყვეტილება, ანდოს ხელოვნურ ინტელექტს გადაწყვეტილების მიღება ან მოდიფიცირება გაუკეთოს დავალებას სხვა ვარიანტების მისაღებად.

სხვაგვარად რომ ვთქვათ, AI-ს შეუძლია მნიშვნელოვანი როლი შეასრულოს სტრატეგიული დაგეგმვის პროცესში რაციონალური, ფაქტებსა და მონაცემებზე დაფუძნებული გადაწყვეტილებების მიღებაში, რისი შემდგომი განხილვა და საბოლოო შეფასება კვლავ ადამიანების გავლენის ქვეშ რჩება.

რაციონალური გადაწყვეტილებების მიღების ხელოვნური ინტელექტისთვის დელეგირება თავისთავად შეცვლის გარკვეული პოზიციების სპეციფიკას ორგანიზაციებში და გამოიწვევს დამსაქმებელთა მოთხოვნის ზრდას ე.წ „სტრატეგისტებზე“, რომლებიც პასუხისმგებელნი იქნებიან ხელოვნური ინტელექტის მიერ გენერირებული რეკომენდაციების ორგანიზაციის ღირებულებებსა და მიზნებთან შესაბამისობაზე. ამ პროცესში განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ისეთი უნარები, რომლებიც ხელს შეუწყობს ინტუიციური სტრატეგიული გადაწყვეტილებების მიღებას. ასეთი უნარების მაგალითია შემოქმედებითი აზროვნება, არამხოლოდ ფაქტების, არამედ კონტექსტის ანალიზისა და აბსტრაქტული აზროვნების უნარი.

რა სარგებელს ქმნის AI სტრატეგიული დაგეგმვის პროცესში?

სტრატეგიული დაგეგმვის პროცესში ხელოვნური ინტელექტის დანერგვა კომპანიებს რამდენიმე მნიშვნელოვან სარგებელს სთავაზობს, რომელიც მოიცავს, მაგრამ არ შემოიფარგლება,

• განმეორებადი და მექანიკური ამოცანების ავტომატიზაცია - იძლევა ამ ამოცანებზე დახარჯული დროის შემცირების, ხარჯების ოპტიმიზაციისა და ბიზნესის პროდუქტიულობისა და ეფექტურობის ზრდის საშუალებას
• გადაწყვეტილებების მიღების პროცესის ოპტიმიზაცია  - AI ალგორითმებს შეუძლიათ უზრუნველყონ მიუკერძოებელი და მონაცემებზე დაფუძნებული მიგნებები, რაც საშუალებას მისცემს ბიზნესის მმართველებს მიიღონ უფრო სწრაფი და ინფორმირებული გადაწყვეტილებები
• პროგნოზირების სიზუსტის ზრდა - განაპირობებს სტრატეგიულ გადაწყვეტილებებთან დაკავშირებული რისკების შემცირებას და მუდმივი მონიტორინგის საშუალებით დროულად გამოავლენს სხვადასხვა ანომალიებს

რომელი ბიზნესები მიიღებენ მაქსიმალურ სარგებელს სტრატეგიულ დაგეგმვაში AI-ს გამოყენებით?

დავიწყოთ იქედან, რომ ყველა ბიზნესს, მიუხედავად ზომისა და ინდუსტრიისა, აქვს შესაძლებლობა გამოიყენოს ხელოვნური ინტელექტი უფრო მეტად, ვიდრე დღეს. თუმცა სტრატეგიულ დაგეგმვაში ხელოვნური ინტელექტისგან მიღებული სარგებელი რამდენიმე წინაპირობის არსებობის პირდაპირპროპორციულია. შესაბამისად, ამ პროცესის დაწყებამდე აუცილებელია დასვათ კითხვები (შენიშვნა: ქვემოთ მოცემულია რამდენიმე საბაზისო კითხვა, თუმცა ისინი არაა ამომწურავი; მზაობის შეფასების პროცესი გაცილებით კომპლექსური იქნება):

• ფლობთ თუ არა ყველა მონაცემს (შიდა და გარე), რამაც შეიძლება გავლენა მოახდინოს თქვენს სტრატეგიულ გადაწყვეტილებებზე? - გახსოვდეთ, გარემოში მიმდინარე ხშირად უმნიშვნელო საკითხებმაც კი შეიძლება მნიშვნელოვანი გავლენა იქონიოს თქვენს სტრატეგიაზე.
• რამდენად ხარისხიანია თქვენს ხელთ არსებული მონაცემები? - გახსოვდეთ, ხელოვნური ინტელექტის მიერ გენერირებული შედეგი ზუსტად ისეთი ხარისხის იქნება, რა ხარისხის ინფორმაციასაც მიაწვდით. შესაბამისად, მონაცემთა სიზუსტისა და სანდოობის უზრუნველყოფა გადამწყვეტია ეფექტური AI ანალიზისთვის, რაც თავის მხრივ მოითხოვს დამატებით ინვესტიციებს მონაცემთა მართვის სისტემებში.
• რამდენად მოქნილია თქვენი ბიზნესი? – AI-ს მიერ შექმნილი სცენარები და რეკომენდაციები ტურბულენტურ გარემოში სწრაფი რეაგირების სტრატეგიების შემუშავების შესაძლებლობას იძლევა, თუმცა დარწმუნებული უნდა იყოთ, რომ თქვენი ბიზნეს პროცესები, სისტემები, სტრუქტურები და თქვენი გუნდის მაინდსეტი ხელს შეუწყობს ამ რეკომენდაციების იმპლემენტაციას.

რა პოტენციური რისკები გააჩნია AI-ის ჩართვას სტრატეგიული გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში?

იმ შემთხვევაში, თუ გადაწყვეტთ ხელოვნური ინტელექტი ჩართოთ სტრატეგიული დაგეგმვის პროცესში, აუცილებელია გაითვალისწინოთ, რომ არ არსებობს უნივერსალური ხელოვნური ინტელექტი, რომელსაც შეუძლია ყველა თქვენი პრობლემის გადაჭრა. ამასთან, აუცილებელია გავიაზროთ, რომ ხელოვნური ინტელექტი არ არის „ჯადოსნური“. შესაბამისად, არარეალური მოლოდინებისა და წარუმატებელი იმპლემენტაციის თავიდან ასაცილებლად, აუცილებელია მისი სწორი სტრუქტურირება და კონტექსტუალიზაცია. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მას სჭირდება „გაწვრთნა“ სწორი პასუხებისა და პროგნოზების გასაცემად.

ხელოვნური ინტელექტის გამოყენების პროცესში უნდა გაითვალისწინოთ ეთიკის პრობლემაც. სტრატეგიული გადაწყვეტილებების მიღებისას მენეჯერები ითვალისწინებენ სხვადასხვა ეთიკურ ასპექტს და ადამიანურ ღირებულებებს, პოტენციურ გავლენას საზოგადოებასა და გარემოზე, რომლებიც შეიძლება არ იყოს ინტეგრირებული ხელოვნური ინტელექტის სისტემაში.

სტრატეგიული გადაწყვეტილების მიღების პროცესში ხელოვნური ინტელექტის გამოყენების კიდევ ერთი გამოწვევა პასუხისმგებლობაა. სინამდვილეში, მხოლოდ ადამიანებს შეუძლიათ პასუხისმგებელნი იყვნენ თავიანთ გადაწყვეტილებებზე, მაგრამ არა მანქანებს (თუნდაც ინტელექტუალურ მანქანებს). ეს გამოწვევა სამომავლოდ გააჩენს AI-ს სტრატეგიული გადაწყვეტილებების სამართლებრივი რეგულირების აუცილებლობას. ხელოვნური ინტელექტის სისტემების ექსპლუატაციის შედეგად გამოწვეული ზიანის მარეგულირებელი ჩარჩოს შესაქმნელად საჭირო იქნება ხელოვნური ინტელექტის ცნებისა და მისი სტატუსის ცალსახად განსაზღვრა სამოქალაქო-სამართლებრივ ურთიერთობებში.

.......

დასასრულს, ხელოვნურმა ინტელექტმა უკვე შეცვალა და მომავალში კიდევ უფრო საფუძვლიანად გარდაქმნის სტრატეგიული დაგეგმვის პროცესს. მისი გამოყენებით, ორგანიზაციებს შეუძლიათ უზრუნველყონ სწრაფად ცვალებად ლანდშაფტთან თავიანთი სტრატეგიების ადაპტაცია გრძელვადიანი წარმატების უზრუნველსაყოფად. თუმცა, ორგანიზაციებმა ასევე უნდა იზრუნონ ხელოვნური ინტელექტის გამოყენებასთან დაკავშირებულ გამოწვევებთან გამკლავებაზე და უზრუნველყონ მისი პასუხისმგებლობით გამოყენება გადაწყვეტილების მიღების კრიტიკულ პროცესში.

მიუხედავად იმისა, რომ კრიზისების მართვის სტრატეგია ნებისმიერი გრძელვადიანი ბიზნეს სტრატეგიის აუცილებელი ნაწილია, დღევანდელ სწრაფად განვითარებად ბიზნეს ლანდშაფტში ბიზნესები ხშირად დგებიან ისეთი გაუთვალისწინებელი მოვლენების წინაშე, როგორიცაა გლობალური პანდემია, პოლიტიკური კონფლიქტები ან ეკონომიკური რეცესიები, რომელშიც ეფექტური ნავიგაცია ბიზნესის შემქმნელებისგან სწრაფ ადაპტაციასა და რთულ გადაწყვეტილებებს მოითხოვს. ამ გამოწვევების სიღრმისეული შესწავლით, ორგანიზაციებს შეუძლიათ გაიუმჯობესონ ადაპტაციის უნარი, აღმოაჩინონ პოტენციური შესაძლებლობები და შეინარჩუნონ ზრდის ტემპი კრიზისის დროსაც კი. კრიზისის მენეჯმენტსა და გრძელვადიანი წარმატების უზრუნველყოფაში განუყოფელი როლი აკისრია სტრატეგიულ დაგეგმვას. ამ პროცესში კი მნიშვნელოვანი ეტაპებია კრიზისის გავლენის შეფასება, მისი მართვის გეგმისა და სტრატეგიების შემუშავება და იმპლემენტაცია.

კრიზისის გავლენის შეფასება

არაპროგნოზირებად ლანდშაფტში ნავიგაციის ერთ-ერთი მთავარი ასპექტია გარე გარემოს ანალიზი, რაც გულისხმობს განვითარებადი ტენდენციების იდენტიფიცირებას, ცვლილებებს მომხმარებელთა ქცევასა და კონკურენციაში.

გარემოში მიმდინარე ცვლილებების იდენტიფიცირების საფუძველზე ბიზნესებმა უნდა შეაფასონ კრიზისის მყისიერი და გრძელვადიანი ფინანსური ზემოქმედება, რაც შეიძლება განპირობებული იყოს შეფერხებებით მიწოდების ჯაჭვში, მომხმარებელთა მოთხოვნასა და ზოგადად, ბაზარზე მომხდარი და მოსალოდნელი ცვლილებებით და სხვ. საფუძვლიანი ანალიზი ორგანიზაციებს აძლევს შესაძლებლობას, აღმოაჩინონ მოწყვლადი არეალები, რაც გათვალისწინებული იქნება მართვის სტრატეგიების შემუშავებისას.

გარდა ფინანსური ასპექტებისა, აუცილებელია შეფასდეს კრიზისის გავლენა ადამიანებზე ორგანიზაციის შიგნით და გარეთ. ეს მოიცავს თანამშრომელთა კეთილდღეობის შეფასებას, მომხმარებელთა შიშებს და ნებისმიერ გავლენას ბრენდის იმიჯსა და რეპუტაციაზე. ამ ფაქტორების შესწავლა ორგანიზაციებს აძლევს საშუალებას, იმოქმედონ პროაქტიულად თავიანთი თანამშრომლების მხარდასაჭერად, მომხმარებელთა ლოიალობის შესანარჩუნებლად და ბრენდის რეპუტაციის დასაცავად.

კრიზისის მართვის გეგმისა და სტრატეგიების შემუშავება

კრიზისის გავლენის შეფასების შემდეგ, გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს მასზე პროაქტიულ რეაგირებას კრიზისის მართვის გეგმის შემუშავების გზით. გეგმა უნდა მოიცავდეს სხვადასხვა დაშვებებზე დაფუძნებულ რამდენიმე პოტენციური სცენარის ანალიზს, რაც ბიზნესის მფლობელებს საშუალებას მისცემს მოემზადონ შესაძლებლობების ფართო სპექტრისთვის და მიიღონ გადაწყვეტილებები, რომლებიც მაქსიმალურად გაზრდის მათი წარმატების შანსებს.

კრიზისის მართვის გეგმის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ასპექტია კრიზისების მართვის ეფექტური გუნდის შექმნა. ამ გუნდში უნდა შედიოდნენ წარმომადგენლები ორგანიზაციის სხვადასხვა დეპარტამენტებიდან და როლებიდან, როგორიცაა ფინანსები, ოპერაციები, ადამიანური რესურსები, საზოგადოებასთან ურთიერთობა და ა.შ. მრავალფეროვანი გუნდის შექმნით, ორგანიზაციებს შეუძლიათ უზრუნველყონ კრიზისების ჰოლისტიკური მართვა.

გარემოს შეფასების, კრიზისების მართვის გუნდის ფორმირებისა და სცენარების ანალიზის შემდეგ ორგანიზაციებმა უნდა განსაზღვრონ კრიზისზე რეაგირების ძირითადი სტრატეგიები. ეს სტრატეგიები უნდა ითვალისწინებდეს მოკლევადიან და გრძელვადიან მიზნებს, როგორიცაა ოპერაციების ეფექტიანობის შენარჩუნება, თანამშრომლების უსაფრთხოებისა და ბიზნესის უწყვეტობის უზრუნველყოფა.

გამოცდილება გვაჩვენებს, რომ კრიზისული სიტუაციები შემოქმედებითი აზროვნების განვითარებასა და ინოვაციის სტიმულირებას ახდენს და აიძულებს ორგანიზაციებს გადახედონ დადგენილ ნორმებს, შეცვალონ ტრადიციული პარადიგმა. ამ პროცესში ორგანიზაციებისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია კრიზისთან ადაპტაციის უნარების ფლობა, რაც უწყვეტ სწავლასა და გაუმჯობესებაზე ორიენტირებული კულტურის დანერგვით - ინოვაციისთვის სივრცის შექმნით, ღიაობითა და თანამშრომლობის ხელშეწყობით მიიღწევა.

კრიზისზე რეაგირების სტრატეგიების განხორციელება

კრიზისის მართვის გეგმის იმპლემენტაციის ერთ-ერთი მთავარი ასპექტი კომუნიკაციის გეგმის შემუშავებაა, რომელიც ასახავს როგორც გარე, ასევე შიდა კომუნიკაციის პროტოკოლს და ითვალისწინებს თანამშრომლებთან, მომხმარებლებთან და სხვა დაინტერესებულ მხარეებთან რეგულარული საკომუნიკაციო არხების ჩამოყალიბებას.

შეფერხებების დროს ორგანიზაციებს ასევე შეიძლება დასჭირდეთ ახალი მიდგომების დანერგვა თავიანთი ბიზნესის უწყვეტობისა და ეფექტური ფუნქციონირების შესანარჩუნებლად, რაც განსაკუთრებით ნათლად პანდემიის პირობებში გამოჩნდა. ეს მიდგომები შეიძლება მოიცავდეს დისტანციური მუშაობის პოლიტიკის დანერგვას, მიწოდების ალტერნატიული წყაროების უზრუნველყოფას, სარეზერვო სისტემების შექმნას და სხვ. ბიზნესის უწყვეტობაზე ორიენტირებული მიდგომების გამოყენებით, ორგანიზაციებს შეუძლიათ შეამცირონ კრიზისების გავლენა ყოველდღიურ ოპერაციებზე და მაქსიმალურად გაზარდონ მათი სწრაფი აღდგენის უნარი.

დასასრულს, სტრატეგიული დაგეგმვა კრიზისის პირობებში აუცილებელია გაურკვევლობაში ნავიგაციისთვის და ადაპტაციისა და ზრდის ხელშეწყობისთვის. კრიზისთან დაკავშირებული გამოწვევების გააზრებით, საფუძვლიანი შეფასებების ჩატარებით, კრიზისების მართვის ჰოლისტიკური გეგმის შემუშავებითა და კრიზისზე რეაგირების სტრატეგიების ეფექტური განხორციელებით, ორგანიზაციებს შეუძლიათ გადალახონ გამოწვევების პერიოდი და გაძლიერდნენ გრძელვადიან პერსპექტივაში.

წლების წინ კარიერა ერთ-ერთ ქართულ ოჯახურ ბიზნესში დავიწყე. ჩემთვის პირველი ემოციური შოკი იყო, რომ კომპანიის მსხვილი მასშტაბების მიუხედავად, მას აღმასრულებელი დირექტორი არ ჰყავდა და მართვის ფუნქცია მთლიანად დამფუძნებელს ჰქონდა შეთავსებული. როცა ვამბობ „მართვის ფუნქცია“ - ვგულისხმობ, არა მხოლოდ სტრატეგიული პრიორიტეტების განსაზღვრას, არამედ იმის გადაწყვეტას, როგორი ჟალუზი უნდა შეეძინათ რომელიმე დეპარტამენტის ოთახისთვის (Like, literally).

მიკრო-მენეჯმენტის შედეგად დროში გაწელილი გადაწყვეტილებები დაუსრულებლად გროვდებოდა შეუსრულებელი დავალებებისა და დაძაბულობების სახით. გროვდებოდა to do list-ებში თანამშრომლების დესკტოპებზე, გროვდებოდა ჩვენს მაგიდებსა და ოთახებში.

შემდეგ აღმოვაჩინე, რომ მიკრო-მენეჯმენტის წინაპირობა იყო, არა თავისთავად ყველა გადაწყვეტილების კონტროლის სურვილი, არამედ „შვილივით გამოზრდილი“ ბიზნესის წარუმატებლობის შიში, რომელიც ყოველდღიურობაში თანამშრომლების დროის, ენერგიისაა და ნერვების, ხოლო უფრო დიდ პერსპექტივაში - კომპანიის ეფექტიანობის ფასად ჯდებოდა.

მაშინ პირველად გამიჩნდა კითხვა:

სად გადის ოჯახური ბიზნესისთვის ის გარდამტეხი ზღვარი, როცა დამფუძნებლებმა კითხვის ნიშნის ქვეშ უნდა დააყენონ ძველი მეთოდების ეფექტურობა და ბიზნესის ინსტიტუციონალიზაციაზე დაიწყონ ფიქრი?

 

რა გამოარჩევთ ოჯახურ ბიზნესებს სხვა ტიპის ბიზნესებისგან?

ზოგადი განმარტებით, ესაა ბიზნესი, რომელსაც ფლობს და მართავს ერთი ან მეტი ოჯახის წევრი (Handler, 1989; Hollander & Elman, 1988). სხვა განმარტებებით, ოჯახური ბიზნესი არის „ორგანიზაცია, რომელშიც ერთი ან ორი ოჯახის წევრები ახდენენ გავლენას ორგანიზაციის განვითარების მიმართულებაზე, მენეჯმენტის როლებისა და მესაკუთრეების უფლებების შეთავსებით.“ (Davis and Tagiuri, 1982)

თანამედროვე მსოფლიოში ოჯახური ბიზნესები ბიზნესის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ფორმაა. ისინი სხვადასხვა ქვეყნების GDP-ს მნიშვნელოვან ნაწილს ქმნიან. მაგალითისთვის, აშშ-ში GDP-ში ოჯახური ბიზნესების წილი 64%-ია.[1]

ევროპასა და აშშ-ში მრავლად გვხვდება მსხვილი ოჯახური ბიზნესები, რომლებმაც გაიარეს განვითარების კომპლექსური გზა და ჩამოყალიბდნენ ცნობილ და წარმატებულ კომპანიებად. ევროპაში მსგავსი ბიზნესების საუკეთესო მაგალითებია ღვინის მწარმოებელი ისეთი კომპანიები იტალიიდან და საფრანგეთიდან, როგორებიცაა Antinori, Frescobaldi, Bollinger და სხვა.

რა ქმნის ოჯახური ბიზნესების წარმატებას?

სხვა ბიზნესებთან შედარებით, ოჯახური ბიზნესების მთავარი უპირატესობა ოჯახის წევრებს შორის არსებული ძლიერი პერსონალური კავშირები და მათგან მომდინარე საერთო ღირებულებებია. ეს ღირებულებები ბიზნესთან დაკავშირებულ სიამაყის გრძნობასთან ერთად ქმნის ლოიალობის მაღალ ხარისხს და რთულ პერიოდებში ხშირად იქცევა ამ ბიზნესების წარმატების გარანტად.

იმის ფონზე, როცა სხვადასხვა ბიზნესის მმართველებს თანამშრომელთა მოტივაციისთვის ხშირად უხდებათ კომპლექსური და ინოვაციური ინიციატივების განხორციელება, ოჯახური ბიზნესის წევრები გამოირჩევიან ძლიერი ენთუზიაზმით. იმის შეგრძნება, რომ ბიზნესი ოჯახის სიმბოლოა და მისი სახელის გაგრძელებას ემსახურება, ზეგანაკვეთურ სამუშაოს სიამოვნებადაც კი აქცევს ხოლმე.

ოჯახის სახელის „უკვდავყოფა“ საფუძველს ქმნის შედარებით სტაბილურობისთვისაც გრძელვადიან პერიოდში. თუმცა, აუცილებლად უნდა აღინიშნოს, რომ იგივე ფაქტორი შეიძლება იქცეს ხელისშემშლელად გარემოში მიმდინარე ცვლილებებზე მოქნილი რეაგირებისთვის.

 აღნიშნული ბიზნესების წარმატება ფინანსურ მაჩვენებლებშიც ითარგმნება, კერძოდ, მსგავსი ბიზნესები ხშირად ხასიათდებიან შემცირებული ხარჯებით, რადგან სხვა

---

[1] Conway Center for Family Business - Family Business Facts, https://www.familybusinesscenter.com/resources/family-business-facts/

დასაქმებულებისგან განსხვავებით ოჯახის წევრები გაცილებით ხშირად არიან თანახმა ფინანსური „მსხვერპლი“ გაიღონ თავიანთი ბიზნესისთვის და საჭიროების შემთხვევაში, მაგალითად, ფულად ნაკადებთან დაკავშირებული პრობლემების დროს, დათანხმდნენ შედარებით დაბალ ანაზღაურებას.

რა უქმნის ოჯახური ბიზნესების წარმატებას საფრთხეს?

გამოწვევები, რომლებსაც თანამედროვე ოჯახური ბიზნესები აწყდებიან, უფრო კომპლექსურია, ვიდრე ოდესმე. ინტენსიური კონკურენციის, სწრაფად ცვალებადი პოლიტიკური და ეკონომიკური გარემოს პირობებში, მათ კონკურენტების მსგავსად და რიგ შემთხვევაში, მეტად მტკივნეულადაც უწევთ თავის გადარჩენისა და წარმატებისთვის ბრძოლა.

ოჯახურ ბიზნესებს უწევთ კონკრეტულად მათთვის დამახასიათებელი - ფსიქოლოგიური განზომილებების დაბალანსება, რომელშიც ერთი ოჯახის წევრები ერთად მუშაობენ. ამ განზომილებაში მთავარ გამოწვევას ბიზნესისა და ოჯახის საქმეებს შორის ბალანსის შენარჩუნება წარმოადგენს - ოჯახის კონფლიქტები აისახება ყოველდღიურ ბიზნეს გადაწყვეტილებებზე, ხოლო ბიზნესის პრობლემები ხშირად ხდება განხილვის საგანი ოჯახური ვახშმის მაგიდასთან.

იმის გამო, რომ ოჯახური ბიზნესების უმეტესობა მცირე ადამიანური და ფინანსური რესურსით იწყება, ზრდის გარკვეულ ეტაპზე სასიცოცხლოდ აუცილებელი ხდება გრძელვადიანი სტრატეგიული დაგეგმარება - სხვადასხვა სისტემების, სტრუქტურებისა და მართვის სტილის (რე)ფორმირება.

მართვის სტილის რეფორმირების საჭიროება ხშირად ბიზნესის მმართველის ცვლილებასაც მოიაზრებს. ოჯახური ბიზნესის მფლობელისთვის დიდი გამოწვევაა მენეჯმენტის გადაცემა „მემკვიდრისთვის“.

ამასთან, დამფუძნებლები ხშირად არიან „მარტოხელა მგლები“, რომლებიც მარტო უმკლავდებიან ბიზნესთან დაკავშირებულ გამოწვევებს, რამდენად სტრესულიც არ უნდა იყოს ეს. ისინი ხშირად სკეპტიკურად არიან განწყობილი „გარედან“ მოსული ადამიანებისა და მათგან პროფესიული რჩევის მიღების მიმართ, რადგან მიდრეკილი არიან შეინარჩუნონ ბიზნესი „ოჯახს შიგნით“. მიუხედავად იმისა, რომ ეს მიდგომა სავსებით გასაგებია, რიგ შემთხვევებში ის შეიძლება მცდარი იყოს. გარე კონსულტანტები, რომლებსაც დიდი გამოცდილება გააჩნიათ ბიზნესის განვითარების რთული პროცესის მართვაში, მნიშვნელოვან აქტივს წარმოადგენენ ოჯახური ბიზნესებისთვის, როცა მათ უწევთ ტრანსფორმაცია და განვითარების ახალ ეტაპზე გადასვლა.

დამფუძნებლისა და ბიზნესის „ურთიერთობა“

სხვადასხვა კვლევების მიხედვით არსებობს დამფუძნებლის რამდენიმე ტიპი ოჯახური ბიზნესის მიმართ დამოკიდებულების მიხედვით.

• დამფუძნებლისთვის ბიზნესი ერთდროულად არის მისი „შვილი“ და „საყვარელი“ - დამფუძნებლისთვის მთავარი ინტერესის ობიექტი არის ბიზნესი და მისი „კარგად ყოფნა“, ხოლო ყველა დასაქმებული აღიქმება, როგორც ინსტრუმენტი ამის მისაღწევად. ნებისმიერი გადაწყვეტილება იქმნება მხოლოდ დამფუძნებლის გონებაში და ხორციელდება მხოლოდ მისი ნებართვით, რადგან არსებობს შიში, რომ სხვებს შეუძლიათ ზიანი მიაყენონ ბიზნესის ინტერესებს. როგორც კი რომელიმე დასაქმებული გამოავლენს ძალაუფლების ზრდის სურვილს, ის დიდი ალბათობით კომპანიის გარეთ აღმოჩნდება. მსგავსი ბიზნესები წყვეტენ არსებობას დამფუძნებლის გარდაცვალების შემდეგ, რადგან მათ გარდა არც არავინ იცის, რისთვის არსებობდა ეს ბიზნესი.

• დამფუძნებლისთვის ბიზნესი არის მისი საკუთარი თავის გაგრძელება, „მე“-ს რეალიზება - ბიზნესის ყველა წარმატება დამფუძნებლის პირადი წარმატებაა. მსგავს შემთხვევებში გაცილებით დიდია ინტერესი, დამფუძნებლის ჩამოშორების შემდეგაც ბიზნესი დარჩეს მის უკვდავსაყოფად.

სტატისტიკა გვიჩვენებს, რომ ოჯახური ბიზნესების 30% აღწევს წარმატებით მეორე თაობამდე, მესამე თაობამდე - 13%, ხოლო მეოთხემდე - მხოლოდ 3%.[1] შესაბამისად, ბიზნესის გრძელვადიანი წარმატებისთვის გაცილებით მეტია საჭირო, ვიდრე დამფუძნებლის მიერ „შვილივით გამოზრდილ“ კომპანიაზე თავდაუზოგავი ზრუნვა და ყველა გადაწყვეტილების საკუთარ თავზე აღება.

---

[1] Family Business Magazine - A critical look at 'survival' statistics, https://www.familybusinessmagazine.com/critical-look-survival-statistics

გზა ბიზნესის ინსტიტუციონალიზაციამდე

კომპლექსური ოჯახური ურთიერთობების ფონზე ბიზნესის ზრდის კვალდაკვალ ბრძნული გადაწყვეტილებაა მისი ინსტიტუციონალიზაცია, რაც გულისხმობს ბიზნესის მართვას კონკრეტული სტანდარტებისა და წესების მიხედვით და მართვის პროცესის ინდივიდებისგან გათავისუფლებას. მსგავსი სისტემა ბიზნესებს აძლევს საშუალებას მეტად ადაპტირებადი გახდნენ სწრაფად ცვალებადი გარემო ფაქტორების მიმართ.

მნიშვნელოვანია, ოჯახის წევრებს შორის არსებობდეს ნდობა და მზაობა, რომ ხელიდან გაუშვან ყოველდღიური ოპერაციების მართვის სადავეები ისე, რომ არ ჰქონდეთ ბიზნესის მიღმა დარჩენის შიში.

შესაბამისი სტრატეგიული ამოცანების განსაზღვრისა და როლებისა და პასუხისმგებლობების გადანაწილების პირობებში, გაცილებით მარტივი ხდება მსგავსი ტრანზიცია. ახალ გარემოში განსაზღვრულია ოჯახის წევრების/დამფუძნებლების როლიც, ისინი რჩებიან მფლობელების როლში და ჩართული არიან მნიშვნელოვანი სტრატეგიული გადაწყვეტილებების მიღებაში, თუმცა აღარ ან ნაკლებად ერევიან კომპანიის ყოველდღიურ მართვაში.

ეს მოცემულობა მენეჯერებისთვის ქმნის შესაძლებლობას შემცირებული პირადი ინტერესების პირობებში მეტად მოქნილი და კონკურენტუნარიანი გახადონ ბიზნესი.

გიფიქრიათ, რომ დილით ოფისში თქვენს კოლეგასთან ერთად ჭიქა ყავის დალევამ, წინა საღამოს ამბებისა თუ მიმდინარე დღის გეგმების გამოკითხვამ შეიძლება მთელი დღის განმავლობაში თქვენს ეფექტიანობაზე იქონიოს გავლენა?

რა პასუხებს მივიღებთ, თუ გამოვკითხავთ ჩვენი გუნდის წევრებს იმ ქცევებისა და აქტივობების შესახებ, რომლებსაც კომპანია ორგანიზაციული გარემოს გაჯანსაღებისა და თანამშრომლების ეფექტიანობის ზრდისთვის იყენებს? უმეტესობა ალბათ გიპასუხებთ: თიმბილდინგი, რომელიც შარშან იყო ან უახლოეს მომავალში იგეგმება, ყოველთვიური შეხვედრები პროექტების მიმდინარე სტატუსების გადასამოწმებლად, კორპორატიული წვეულებები, ტრენინგები და სხვა.

ამის მიუხედავად, თანამშრომლების ძალიან მცირე ნაწილი დაასახელებს იმ რიტუალებს, რომლებიც კომპანიაში არადეკლარირებულად არსებობს. მათი გამოყენებით, ჭკვიანი ლიდერები ზედმეტი ძალისხმევის გარეშე:

• ზრდიან თანამშრომლების ჩართულობასა და ეფექტიანობას
• ქმნიან ძლიერ კავშირებს კომპანიის გუნდის წევრებს შორის
• ასტიმულირებენ სასურველ ქცევებს
• ამცირებენ სტრესის დონეს

ჩართულობის ზრდა 

რიტუალები ეხმარება გუნდის წევრებს, რომ მოახდინონ ღირებულებების ტრანსლირება ყოველდღიურ საქმიანობაში. ისევ ჭიქა ყავის მაგალითს რომ დავუბრუნდეთ, დღის დასაწყისში კოლეგასთან დღის გეგმებსა თუ გამოწვევებზე გულახდილი საუბარი შეიძლება იქცეს ბიძგად დღის განმავლობაში მეტად აქტიურები და თამამები ვიყოთ ჯგუფურ დისკუსიებში და მეტი მიმღებლობა გვქონდეს სხვისი აზრის მიმართაც.

ორგანიზაციები, რომლებიც დეკლარირებულ ღირებულებს ყოველდღიურ რიტუალებში ნერგავენ, იზიდავენ ადამიანებს, რომელთა ღირებულებებსაც ეს რიტუალები პასუხობს. ამის საპირისპიროდ, ჩართულობის გამოწვევა ხშირად ჩნდება ორგანიზაციებში, სადაც დეკლარირებული ღირებულებები არ ტრანსლირდება რიტუალებში.

ძლიერი კავშირების შექმნა 

ადამიანები, რომლებიც გრძნობენ კავშირს, უფრო ეფექტურად მუშაობენ ერთად. საერთო რიტუალები ხელს უწყობს მრავალფეროვანი სამუშაო ძალის გაერთიანებასა და ორგანიზაციის კულტურის გაძლიერებას.

რიტუალები ზრდის მიკუთვნებულობის შეგრძნებასა და ნდობას გუნდის წევრებს შორის. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ისეთ ორგანიზაციებში, სადაც შედარებით ნაკლებია შეჭიდულობა სხვადასხვა დეპარტამენტებსა და პოზიციებს შორის.

კორპორატიულ კულტურაში ცნობილი მაგალითია Grundfos Olympics, სადაც Grundfos თავის 1000 დასაქმებულს 55 ქვეყნიდან გარკვეული პერიოდულობით თავს უყრის დანიაში „ოლიმპიურ თამაშებში“ მონაწილეობისთვის. ამ პერიოდის განმავლობაში თანამშრომლები სხვადასხვა ქვეყნებიდან ცხოვრობენ თავიანთ დანიელ გუნდის წევრებთან, რაც მნიშვნელოვნად უწყობს ხელს ინტერპერსონალური ურთიერთობების გაღრმავებას.

სასურველი ქცევის სტიმულირება 

მცირე, თუნდაც უმნიშვნელო რიტუალების დანერგვა ხშირად ორგანიზაციის ეფექტიანობის ზრდაზე მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს.

კვლევით და საკონსულტაციო კომპანია ACT-ში მსგავსი რიტუალის მაგალითია პროცესების ოპტიმიზაციის მცდელობა, რამაც სათავე ე.წ „მუდების კონკურსიდან“ აიღო. ეს რიტუალი ორგანიზაციაში არასაჭირო დანახარჯების (მათ შორის, დროის, ადამიანური რესურსების და ა.შ) შემცირებასა და საუკეთესო შემთხვევაში, აღმოფხვრას ემსახურება და მასში ყველა თანამშრომელია ჩართული. მისი მთავარი იდეაა, რომ არსებული სისტემა დაიხვეწოს ქვემოდან ზემოთ, სწორედ იმ ადამიანების ინიციატივით, ვისაც ყოველდღიურ საქმიანობაში უწევთ ამა თუ იმ პროცესთან შეხება და ყველაზე ობიექტურად აფასებენ მათში არსებულ ხარვეზებს. სხვადასხვა ნომინაციებში („რჩეული გასაგდები მუდა“, „მუდას ყველაზე ორიგინალური სახელი“, „ყველაზე არგუმენტირებული დასაბუთება“ და „მუდას საკითხის ყველაზე მარტივი გადაწყვეტა“) გამარჯვებული გუნდების წახალისება ხდება პრიზებით, იდენტიფიცირებული დანახარჯების შემცირება კი კომპანიის საერთო ეფექტიანობის ზრდაზე აისახება.

სტრესის დონის შემცირება 

სწრაფად ცვალებადი გარემოს პირობებში, ორგანიზაციებს უწევთ მაქსიმალური მოქნილობის შენარჩუნება. ეს ხშირად არც ისე სახარბიელოდ აისახება მათ შედეგებზე. ცვალებადი ეკონომიკური, პოლიტიკური თუ სხვა ცვლილებების ქარცეცხლში, მნიშვნელოვანია ორგანიზაციული კულტურის სიმყარის შენარჩუნება.

რიტუალები ხელს უწყობს ორგანიზაციის შიდა სტაბილურობისა და გამძლეობის უზრუნველყოფას. ისინი ეხმარება გუნდის წევრებს, მიუხედავად გამოწვევებისა შეინარჩუნონ ფოკუსი მთავარ მიზანზე და თავი დაიცვან სასოწარკვეთილებისგან. სწორედ რიტუალები აღმოჩნდა ბევრი ორგანიზაციისთვის COVID-19 პანდემიის დროს ორგანიზაციული სიჯანსაღის შენარჩუნების გარანტი. მსგავსი რიტუალების მაგალითია ვირტუალური დღესასწაულები და Happy Hour.

ორგანიზაციული რიტუალები მრავლად გვხვდება ისეთი ცნობილი კომპანიების კულტურებში, როგორებიცაა Google, Zoom, Zappos და სხვა.

მაგალითისთვის, Google-ში მსგავსი რიტუალის მაგალითია ყოველკვირეული ღია შეხვედრები (ე.წ TGIF) მაღალი რანგის აღმასრულებლებთან, სადაც კომპანიის თანამშრომლებს მთელი მსოფლიოდან შეუძლიათ დასვან კითხვები მათთვის საინტერესო თემებზე და მიიღონ ამომწურავი პასუხები.

Zoom-ის ორგანიზაციული კულტურა გამოირჩევა ადამიანებზე ორიენტაციით. მენეჯმენტის მხრიდან წახალისებულია თანამშრომლების მიერ ოფისში ოჯახის წევრების მიყვანა, რაც ერთის მხრივ გუნდის, ხოლო მეორე მხრივ თანამშრომლების პირადი ცხოვრების სიჯანსაღის შენარჩუნებას უწყობს ხელს.

განსაკუთრებით კრეატიული ორგანიზაციული რიტუალებით გამოირჩევა Zappos. კომპანიის სიმბოლოდ ქცეული „უცნაური ტალანტების შოუ“ არა ვარსკვლავების, არამედ ინდივიდუალიზმის აღმოჩენას ემსახურება. თითოეულ თანამშრომელს ეძლევა შესაძლებლობა დატკბეს საკუთარი უნიკალურობით და უცნაური თუ უხერხული ტალანტები გაუზიაროს გუნდის წევრებს.

ამ სტატიის დასასრულს გიზიარებთ რამდენიმე არადეკლარირებულ რიტუალს, რომელთა ნაწილი შეიძლება უკვე არსებობს თქვენს კომპანიაში და შეგიძლიათ გაეცნოთ რა სარგებელს ქმნიან ისინი თქვენი კომპანიისთვის:

დილის შეხვედრები ყავაზე - ყოველი დღე კომპანიაში უნდა იწყებოდეს ფრაზით - „გამარჯობა, როგორ ხარ?“. თითოეულ ჩვენგანს სჭირდება განტვირთვა და გამოფხიზლება, რის საშუალებასაც ზოგად თემებზე საუბარი გვაძლევს. 5-10 წუთიანი საუბარი თანამშრომელთან ხშირად დღის გეგმების განხილვაში გადაიზრდება. ასეთი დიალოგები ხშირად სრულდება კითხვებით „დღეს რაზე მუშაობ, დღეს რას აპირებ?“, რაც ქმნის ზოგად წარმოდგენას თქვენი ან თქვენი კოლეგის დღის გეგმაზე.

15 წუთიანი stand-up შეხვედრები გუნდის წევრებთან - ინფორმაციის გაზიარება საკუთარი დღის გეგმების შესახებ და საკუთარ პროექტებზე არის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი რიტუალი, რომელიც საერთო წარმოდგენას ქმნის თუ რა ეტაპზეა გუნდი, თავისუფლდება თუ არა დამატებითი რესურსი სადმე ან სჭირდება თუ არა ვინმეს დახმარება პროექტის დროულად ჩაბარებისთვის.

გაცნობის წრე - გუნდი ქმნის წრეს და უზიარებენ ერთმანეთს საკუთარ თავზე ისეთ ინფორმაციას, რაც დანარჩენი გუნდის წევრებს არ ეცოდინებათ. არსებული რიტუალი ხშირად ხორციელდება ყავის რიტუალთან ერთადაც, მაგრამ შედარებით მცირე წრეში, ხოლო ეს უკანასკნელი მოითხოვს მთლიანი გუნდის ჩართულობას. ეს ქმნის ერთგვარ კავშირს გუნდის წევრებს შორის, რაც დაეხმარებათ საერთო პროექტების შეთანხმებით შესრულებაში.

ახალი თანამშრომლის on-boarding - ყველა ახალ თანამშრომელს სჭირდება ადაპტაცია სამუშაო გარემოსთან და გუნდთან. ცვლილებები ყველასთვის არ არის მარტივი, ამიტომ სასურველია გუნდის ინიციატივით დაიგეგმოს რაიმე ტიპის აქტივობა ახალ თანამშრომელთან, რისი ერთ-ერთი ყველაზე მარტივი მაგალითიც, Pub Crawl საღამოს მოწყობაა.

Knowledge sharing - გუნდის წევრები იკრიბებიან პერიოდულად და უყვებიან თავის გამოცდილებაზე (შეცდომებისა და საუკეთესო გამოცდილებების შესახებ), რაც ხელს უწყობს გუნდის წევრების ზოგად ზრდას. ასევე, გუნდის წევრები აცნობიერებენ, რომ შეცდომებს მეტ-ნაკლებად ყველა უშვებს, რაც შეცდომების შიშით გამოწვეული სტრესის დონის შემცირებაზეც აისახება.

შესაძლოა, რომ ჩამოთვლილიდან ზოგიერთი რიტუალი უკვე არის თქვენი ყოველდღიურობის ნაწილი. ამის მიღმა, დაფიქრდით, კიდევ რა რიტუალები არსებობს თქვენს კომპანიაში? როგორ უწყობენ ხელს ისინი თქვენი და ზოგადად, კომპანიის ეფექტიანობას? როდის ან ვინ შექმნა ისინი? მთავარია გვახსოვდეს, რომ რიტუალები თავისით არ იქმნება და მათი შექმნაც, გაძლიერებაც და ინიცირებაც ადამიანების მიერ ხდება.