Geo
Geo
22 დღეა უკრაინა იცავს თავის მიწას და თავისუფლებას, დანარჩენი მსოფლიო კი, ვირტუალურად ჩართულია ომში. მასობრივი საინფორმაციო საშუალებების გააქტიურებამ უკრაინაში მიმდინარე ომის სიცხადე დედამიწის ყველა წერტილში მიიტანა. ჩვენ ვხედავთ, რომ ამ ომს უკვე ჰყავს სასურველი გამარჯვებული მსოფლიოში და ეს უკრაინაა.
მსოფლიო მკაფიო და რადიკალურია თავის ქმედებებში, ომის დაწყების დღიდან რუსეთს უპრეცედენტოთ მაღალი რანგის და დიდი რაოდენობის სანქციები დაუწესდა და პროცესი არ ჩერდება.
ამან შექმნა მოლოდინი, რომ სანქციებს უნდა ჰქონდეს სწრაფი და დამანგრეველი ეფექტი და ომი უნდა შეწყდეს დაუყოვნებლივ, თუმცა რეალობა სხვაგვარია - სანქციები ნამდვილად დამანგრეველია რუსეთისთვის, მაგრამ ომი არ მთავრდება.
ექსპერტები განმარტავენ, რომ სანქციების მიზანი ორგვარია - მოკლევადიან პერსპექტივაში ის ემსახურება რუსეთის ეკონომიკურ შოკირებას და მიმართულია დისკომფორტის შექმნით რუსეთის მოქალაქეების გამოფხიზლებაზე, რომლებმაც თავის მხრივ უნდა აიძულონ თავიანთი ხელისუფლება დაიხიოს უკან.
გრძელვადიან პერსპექტივაში კი, სანქციების დაწესების მიზანია რუსეთის ეკონომიკის მწყობრიდან ისე გამოყვანა, რომ მან კიდევ დიდხანს ვეღარ შეძლოს წონასწორობის აღდგენა, რაც მის მთავარ პრიორიტეტს - სამხედრო გაძლიერებას შეასუსტებს და საბჭოთა კავშირის აღდგენის ამბიციებს მოკლავს.
როგორ ითარგმნა რეალობაში ორივე ეს მიზანი შედეგის ენაზე - რუსეთის ეკონომიკა ამ ეტაპზე ტექნიკური დეფოლტის წინაშეა, ფიტჩის პროგნოზით (www.fitchratings.com) რუსეთის დეფოლტის რისკი წელს 71%. დეფოლტი ტექნიკურია, რადგანაც რუსეთი ვერ შეძლებს ოპერატიულად დაფაროს საგარეო ვალდებულებები, მიზეზი კი არა ფინანსების ნაკლებობა (ამ ეტაპზე), არამედ არსებული ფინანსების ვერ განკარგვაა, რადგანაც ქვეყნის ცენტრალური ბანკის ანგარიშები გაყინულია.
სარეზერვო ფონდის 175 მილიარდს რუსეთი უსაფრთხოების ბალიშად განიხილავდა. თუმცა ფონდში დაცული თანხის ნაწილი სწორედ იმ ქვეყნების ობლიგაციებშია, რომელმაც სანქციები დაუწესა რუსეთს, შესაბამისად, მათი გამოყენება ვერ მოხდება, მეორე ნაწილი ოქროშია, თუმცა მისი მყიდველის პოვნა დღევანდელ ბაზარზე, რუსეთის არსებული იმიჯით, თითქმის წარმოუდგენელია.
რუსეთი ცდილობს ქვეყნის შიგნით მაინც შეინარჩუნოს ოპტიმიზმის ნაპერწკალი და ფინანსთა სამინისტროს „გონებამახვილურ გეგმაზე“ ალაპარაკდა, რომლის თანახმადაც შეიქმნება გარკვეული ანგარიშები, სადაც განთავსდება ვალისთვის საჭირო ოდენობის თანხა რუბლში, ხოლო „მევალეებს“ რუსეთი ეტყვის, რომ „თანხა ანგარიშებზე დევს, უბრალოს ის მათ ეროვნულ ვალუტაშია (რომელიც რეალურად აღარავის სჭირდება), თუ მიღება სხვა ვალუტაში სურთ, მაშინ მოახდინონ უცხოური ვალუტის ანგარიშების განბლოკვა“.
ამ გეგმის სწამთ რუსეთში იმპერიალისტური კარის ექსპერტებს, თუმცა დამოუკიდებელი რუსი ექსპერტები უკვე ხვდებიან, რომ მსგავსი ხრიკებით ქვეყანას ეკონომიკური კოლაფსისგან ვერავინ გადაარჩენს. მათი შეფასებით ეკონომიკის დაცემა გარდაუვალია და რუსეთის ეკონომიკური მაჩვენებელი დაუბრუნდება 90-იანი წლების დასაწყისს.
სანქციებმა უკვე მოიტანა რუსეთში მოკლევადიანი შედეგები - საწარმოო ჯაჭვები გაწყვეტილია, მწარმოებლები, რომლებიც დამოკიდებულნი არიან სხვა ქვეყნიდან შემოსულ პროდუქტებზე ჩერდებიან ან სასწრაფოდ ეძებენ ალტერნატიულ მომწოდებლებს. ჯაჭვის თავიდან აწყობას სჭირდება დრო, თუმცა ექსპერტთა შეფასებით სანქციები აქაც იმოქმედებს, რადგანაც თუ რუსეთს ჰქონდა საშუალება რამდენიმე შეთავაზებიდან ყველაზე მომგებიანი აერჩია, ახალი შეზღუდვების გათვალისწინებით აიღებს იმას, რასაც იშოვის, ეს კი იქნება უფრო ძვირი. ამასთან, ყოველი დაგვიანებული ან ვერ აწყობილი ჯაჭვი გამოიწვევს წარმოების შემცირებას და უმუშევრობას ქვეყანაში.
რუსეთისთვის კიდევ უფრო უიმედოა გრძელვადიანი პერსპექტივა. ომის დასრულების შემდეგაც რუსეთში ვარაუდობენ, რომ ქვეყანას სანქციებს მალე არ მოუხსნიან, თუმცა მოხსნის შემთხვევაშიც ყველა ფინანსური ოპერაციის დაგეგმვისას აღნიშნული რისკები გათვალისწინებული იქნება, ეს კი, ნებისმიერი მსხვილი ინვესტიციის თუ პარტნიორობის შემაფერხებელი გახდება.
სანქციების შედეგად რუსეთში ეკონომიკური საქმიანობა იქნება ძვირი, ხოლო ადამიანები უფრო ღარიბი. რა თქმა უნდა მსგავსი პერსპექტივა არ არის მომხიბვლელი მათთვის, ვინც უკვე განჭვრეტს სანქციების ეფექტს.
სწორედ ამიტომ რუსეთის მოქალაქეების ნაწილმა გადაწყვიტა ოპერატიულად ემოქმედა და ქვეყანა დაეტოვებინა, ამით: 1. გაქცეოდა სიღარიბეს 2. გადაერჩინა თავისი ფინანსური მდგომარეობა.
საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრის ვახტანგ გომელაურის განცხადებით ბოლო ორი კვირის მონაცემებით საქართველოში რუსეთის 25 000-მდე მოქალაქე შემოვიდა, რომელთაგან 3000 ჯერ ისევ ქვეყნის ტერიტორიაზე იმყოფება.
ომის დაწყებიდან მალევე საქართველოში უძრავი ქონების ერთ-ერთი მსხვილი პლატფორმის (ss,ge) დამფუძნებელმა ლევან კილაძემ წარმოადგინა მონაცემები, რომლის მიხედვითაც „უკრაინაში ომის დაწყების შემდეგ მკვეთრად იმატა ვებ.გვერდის ვიზიტორთა რაოდენობამ რუსეთიდან“. ამასთან, საჯარო რეესტრში ოფიციალურად უკვე დარეგისტრირებულია 300-ზე მეტი კომპანია, რომლის მფლობელი რუსეთის მოქალაქეა.
ისმის შეკითხვა რატომ მოუნდათ რუსეთის მოქალაქეებს ეკონომიკური პარკინგისთვის იმ ქვეყნის გამოყენება, რომელთანაც მრავალწლიანი კონფლიქტი აკავშირებთ, მისი ტერიტორიის 20% კი ოკუპირებული აქვთ. ხომ არ შეიქმნა ჩვენი „სანქციებთან არ შეერთებით“ და რუსეთის მიერ გამოქვეყნებული „არამეგობრული სიის“ (რომელშიც საქართველო არ აღმოჩნდა) გავლენით მოლოდინი, რომ საქართველო არის რუსი „გადამფრენი ჩიტების“ მყუდრო ნავსაყუდელი.
აღნიშნულ კითხვაზე პასუხი არ გვაქვს, თუმცა გვაქვს მონაცემი, რომლითაც დასტურდება, რომ საქართველოში ყოველი 10 მოსახლიდან 7 ვარაუდობს რუსეთიდან საქართველოში ჩამოსვლის მსურველთა ნაკადის ზრდას.
კვლევის თანახმად, ყველაზე მეტად მოსახლეობას რუსეთიდან წამოსული მოქალაქეების საქართველოში საცხოვრებლად დარჩენის პერსპექტივა აშფოთებს. საერთო ჯამში კი, მოსახლეობის 70% რუსეთის მოქალაქეებისთვის მინიმუმ ერთი ან რამდენიმე შეზღუდვის დაწესების მომხრეა.
ქვეყანაში შექმნილი ეს განწყობა არ არის შემთხვევითი, რუსეთის ქმედებები აიძულებს ყველა ცივილურ ქვეყანას, რომლისთვისაც საშიშია რუსეთის სტრატეგია - ფეხდაფეხ მიყვეს თავის გადასახლებულ მოქალაქეს და იმ ტერიტორიის „გათავისუფლება“ დაიწყოს. ამ ფონზე სხვადასხვა ქვეყნის ხელისუფლება იჩენს სიფრთხილეს და ერთი მხრივ უსაფრთხოებისთვის, ხოლო მეორე მხრივ აგრესორთან კოლაბორაციის თავიდან აცილების მიზნით, აწესებს შეზღუდვებს რუსეთის მოქალაქეებისთვის.
„ამ დროისთვის რუსები აქ სასურველი სტუმრები არ არიან“, – განაცხადა ბელგიის მიგრაციის მინისტრმა სამი მჰადიმ რუსეთის მოქალაქეებისთვის ვიზების გაცემის შეჩერებასთან დაკავშირებით და მოუწოდა ევროკავშირს იგივე გააკეთოს.
მოგვიანებით ბალტიისპირეთის ქვეყნებმა - ესტონეთმა და ლიტვამაც შეაჩერეს ტურისტული ვიზების გაცემა და გამონაკლისის სახით მხოლოდ იმ პირებზე დაუშვეს, რომლებიც ნათესავთან მიემგზავრებიან ან მკურნალობა სურთ.
საქართველოს მოსახლეობა თანხმდება, რომ დასავლეთის მიერ რუსეთისთვის დაწესებული სანქციები ეფექტურია, ეისითის გამოკითხვის თანახმად აღნიშნულ სანქციებს მოქალაქეების 70% ძალიან ან გარკვეულწილად ქმედითად მიიჩნევს.
სანქციების ეფექტურობის რწმენით და მოსალოდნელი საფრთხეების გათვალისწინებით, მოსახლეობის დაკვეთა დამცავი მექანიზმების ამუშავებაა, განსაკუთრებით ქონების უფლებაზე მეტი კონტროლი და რუსეთიდან შემომსვლელთა ნაკადის მეტი ფილტრაცია. საერთაშორისო დაკვეთა კი სანქციების გაზიარებაა, რომელიც შესაძლოა იქცეს მკაფიო სიგნალად ქვეყნისგან, რომელიც ევროკავშირის წევრობის შესაძლებლობის კართან დგას.
მათ კი, ვისაც სანქციების ეფექტურობის სჯერათ, ჩინური ანდაზისაც სწამთ, თუ მდინარის პირას ჩამოჯდები ოდესღაც ის აუცილებლად ჩამოატარებს შენი მტრის გვამს, შეგახსენებთ ეისითის გამოკითხვით დგინდება, რომ საქართველოს მოსახლეობის 84%-მა იცის ვისაც ელოდება ამ მდინარესთან.
„მინდა აცრის გაკეთება იმიტომ, რომ მეშინია მოვკვდე“.
„არ მინდა აცრის გაკეთება იმიტომ, რომ მეშინია მოვკვდე“.
სინამდვილეში, ამ ორ წინადადებას შორის მთელი განსხვავება ერთ სიტყვაშია, რომლის მიღმაც უზარმაზარი შიში და ბნელი გვირაბი იმალება. ეს „არ“ ნიშნავს - გაურკვეველი, ინფორმაციას მოკლებული შიშის მიღებას და შენში შემოშვებას; იმ ადამიანების აღიარებას, რომლებიც საღი არგუმენტების ნაცვლად დოგმებით გესაუბრებიან და კიდევ იმის ხაზგასმას, რომ საკუთარ თავს საზოგადოებრივ სიკეთეზე მაღლა ვაყენებთ. ერთის მხრივ ამაში უჩვეულო არაფერია, რადგან ადამიანი რაციონალური, მაგრამ ეგოისტი ცხოველია, რომელმაც ოდესღაც, გადარჩენის იოლი გზა სწორედ სოციუმში გაერთიანებით იპოვნა. თუმცა საინტერესოა, რა შეიძლება მოხდეს მაშინ, როდესაც კოლექტივში ყოფნა გადარჩენის გარანტიას აღარ იძლევა? მაშინ ის მიდის და გამოქვაბულიდან ეულად იწყებს ყურებას. ჩვენ, უკვე 2 წელია „გამოქვაბულიდან“ (სახლებიდან, ინტერნეტით) ვუმზერთ სამყაროს და პერიოდულად, გარეთ გამოსვლის ცალკეული შესაძლებლობები მხოლოდ ამძაფრებს ჩვენს ბუნებრივ სურვილს - აღარ ვიყოთ მარტო და აღარ ვიყოთ ჩაკეტილები.
კორონავირუსის რეგისტრირებული შემთხვევები მსოფლიოში 200 მილიონს გადაცდა, ხოლო გარდაცვლილთა რაოდენობა 4 მილიონზე მეტია. ვირუსის გავრცელებას ხელს უწყობს 1) ადამიანების თავშეყრა, ანუ სოციალიზაცია, 2) დისტანცირების მოშლა, ანუ ადამიანების მცდელობა სხვებთან იყვნენ უფრო ახლოს, 3) ვაქცინაზე უარის თქმა, ანუ მეცნიერების, როგორც კოლექტიური გონის და უფრო ჭკვიანის არ აღიარება. New York Times-ის კორონავირუსის მსოფლიო რუკის მიხედვით, ბოლო პერიოდში კორონა აფეთქება ყველაზე მძაფრად 6 ქვეყანაში მოხდა და ერთ-ერთი საქართველოა (Fiji, Botswana, Cuba, Georgia, Malaysia and Spain).
წყარო: NewYorkTimes
იმისათვის რომ გადარჩეს, ვირუსი მუდმივ მუტირებას განიცდის. ამ ეტაპზე ის აქტიურად დელტა შტამის სახით ვრცელდება, რომელსაც ახასიათებს უფრო სწრაფი გადადების ტენდენცია. შემსუბუქებულმა შეზღუდვებმა და დელტა შტამის ვაქცინაციისადმი რეზისტენტობამ ვირუსით დაავადებულთა რიცხვის სწრაფი ზრდა გამოიწვია მთელს მსოფლიოში; მათ შორის მდიდარი ქვეყნების იმ ნაწილშიც, სადაც ვაქცინაციის მაღალი მაჩვენებელია. თუმცა, ვაქცინაციის მთავარი ეფექტი ხომ ჰოსპიტალიზებული პაციენტების რაოდენობის შემცირებაა, რომლებსაც აცრის შემდეგ დაავადება სახლში, შედარებით მარტივი ფორმით გადააქვთ. ეს კი ნიშნავს ზეწოლის შემსუბუქებას ჯანდაცვის სისტემაზე, რაც მდიდარი ქვეყნებისთვის რთული, ხოლო განვითარებადი ქვეყნებისთვის თითქმის დაუძლეველი გამოწვევაა.
მთელ მსოფლიოში ამჟამად 4 მილიარდზე მეტი დოზა ვაქცინაა რეგისტრირებული, რაც საბოლო ჯამში საშუალოდ 55 დოზაა ყოველ 100 კაცზე. მდიდარი ქვეყნების უმეტესობამ უკვე შეძლო საშუალოდ მოსახლეობის 80%-ის სრული (ორჯერადი) ვაქცინაცია, ხოლო ღარიბი ქვეყნების მაჩვენებელი უმეტესად არ აღემატება 5%-ს.
წყარო: NewYorkTimes
ამ მსოფლიო რუკაზე დათვლილია შემთხვევათა რაოდენობა ყოველ 100.000 მოსახლეზე და ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი - 100 კოვიდინფიცირებული, ჩვენს ქვეყანას ჰყავს. 14 აგვისტოს მონაცემებით მსოფლიო რეიტინგის ათეულში საქართველო დაავადების გავრცელებით პირველ ადგილზეა, მაღალია გარდაცვალებათა დინამიკაც. ივლისის თვიდან მოყოლებული გარდაცვლილთა მაჩვენებელი ყოველდღიურად იზრდება ან ზედა საშუალო ნიშნულზე მერყეობს. აღნიშნულ სტატისტიკაში საქართველო კიდევ ერთი უარყოფითი მაჩვენებლით გამოირჩევა - სრული ვაქცინაცია მოსახლეობის მხოლოდ 5.7% აქვს ჩატარებული, რაც ქვეყნებში ორჯერადი აცრების მაჩვენებელთა საერთო რეიტინგში ქვეყანას 113-ე (5,7%) ადგილზე ამწესებს. ერთჯერადი აცრების მაჩვენებელი კი მხოლოდ 13%-ია, მაშინ როდესაც ევროპის ქვეყნებისთვის ეს მონაცემი უკვე დიდი ხანია გადაცდა 50 %-ს.
ჯერ კიდევ ივნისში, ვიდრე ამერიკის მთავრობა ბაიდენ-ჰარისის ადმინისტრაციიის ვაქცინის გლობალური განაწილების ინიციატივის ფარგლებში, ქართველ ხალხს „ფაიზერის“ ნახევარმილიონ დოზას აჩუქებდა, ეისითიმ კვლევა ჩაატარა. კვლევის თანახმად, გამოკითხული თბილისელებიდან ყოველი მესამე (33%) ორჭოფობდა გაეკეთებინა თუ არა აცრა, მაშინ როდესაც 22% გადაჭრით აცხადებდა, რომ არ ჩაიტარებდა ვაქცინაციას. თუ აღნიშნულ ორჭოფობას გადაწყვეტილებაზე მოქმედ ყველა იმ ნეგატიურ ფაქტორს დავუმატებთ, რომლებსაც გამოკითხულები ასახელებდნენ, ცხადი ხდება, რომ ვაქცინაციის პროცესს ინფორმაციული ნაკლებობა აფერხებს. ამ ფონზე მაღალია არსებული, მწირი ინფორმაციის დამახინჯების („აცრა ცვლის გენეტიკური კოდს“, „იწვევს უშვილობას“) ან ინტერპრეტაციის (აცრა შექმნილია იმისთვის, რომ მოხდეს მოსახლეობის „დაჩიპვა“, „აცრის შემდგომ ადამიანში აქტიურდება 5G ტექნოლოგია) ხარისხი, რომელსაც მოსახლეობის უმეტესობა განიცდის.
ყოველი მესამე გამოკითხული, რომელიც ვერ წყვეტს ჩაიტაროს თუ არა ვაქცინაცია, ორჭოფობის მთავარ მიზეზად ვაქცინის მიმართ შესაძლო ალერგიულ რეაქციას ასახელებს. დანარჩენი შემაფერხებელი ფაქტორები კი ისევ ინფორმაციის ნაკლებობას უკავშირდება - მოსახლეობა ა) ღელავს ქვეყანაში შემოსული ვაქცინის ხარისხზე (28%), ბ) ფიქრობს, რომ მისი ჯანმრთელობისთვის ვაქცინა საზიანო იქნება (10%), ან გ) ის ვერ დაიცავს/ვერ შეამსუბუქებს მის მდგომარეობას დაინფიცირებისას (7%).
მეტი ინფორმაცია ვაქცინაციის გვერდითი მოვლენების შესახებ - მსოფლიო სტატისტიკა და გართულებების ხარისხი ვაქცინირებული ადამიანების რაოდენობის ზრდა და მათზე დაკვირვება, ქვეყანაში შემოსული წარმატებული და აღიარებული ვაქცინები - როგორც ირკვევა თბილისელები ზემოთ ჩამოთვლილ ყველა ამ ფაქტორს აქცევენ ყურადღებას იმისთვის, რომ აცრის საჭიროებაში დარწმუნდნენ და სწორედ ამ თემებზე ინფორმაციას ელიან ისინი, ვინც ჯერ კიდევ ფიქრობს - აიცრას თუ არა.
ინფორმაციული ვაკუუმის ამოვსებისას პასუხისმგებელმა პირებმა შესაძლოა გაითვალისწინონ, რომ მათი უმეტესობა, ვინც აცრაზე წასვლას ორჭოფობს, არცერთ საინფორმაციო წყაროს არ ენდობა. მათი მცირე ნაწილი კი, სანდოდ მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციას, ექიმებს/ინფექციონისტებს და საქართველოს ჯანდაცვის სამინისტროს ასახელებს. დაბალი მაჩვენებელი აქვს ახლობლებისა და ნაცნობების რეკომენდაციას, თუმცა ის ოდნავ აღემატება მედიისა და ჯანდაცვის სფეროს ავტორიტეტების პროცენტულ მაჩვენებელს. აღნიშნული მონაცემების გააზრებით ცხადი ხდება, რომ ადამიანები საჭიროებენ ოფიციალური ინფორმაციის მიწოდებას ამ სფეროში მოღვაწე პასუხისმგებელი პირებისგან და მათგან, ძალიან კონკრეტულ განმარტებებს ელიან.
ხოლო ის მოქალაქეები, რომლებიც არ გეგმავენ ვაქცინაციას, საერთოდ არ ენდობიან არცერთ საინფორმაციო წყაროს. საკომუნიკაციო ენაზე ეს ნიშნავს იმას, რომ სტერეოტიპული ბარიერი საკმაოდ მაღალია და ადამიანები ინფორმაციის მიღებას თავადვე ბლოკავენ - ვაქცინის მოწინააღმდეგე ყოველ მეოთხე გამოკითხულს უჭირს დაასახელოს რომელიმე კონკრეტული, სანდო საინფორმაციო წყარო; მათში ასევე დაბალია ოფიციალური პასუხისმგებელი ორგანიზაციებისა ან სტრუქტურების მიერ ინფორმაციის მიღების მოლოდინიც. თუმცა გამოკითხულთა ეს ნაწილი ყველაზე მეტ ნდობას პირად კონტაქტებს უცხადებს და ამიტომ, მათთან მუშაობა, სწორედ ამ პერსონალური საინფორმაციო ველის გააქტიურებით შეიძლება.
ფაქტია, ჩვენი ქვეყანა ამ ეტაპზე მხოლოდ ნეგატიურად გამოირჩევა კორონასთან დაკავშირებულ საერთო რეიტინგებში. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ რაღაც სწორად ვერ მიდის. კოვიდის მართვა უამრავი კომპონენტისგან შედგება, თუმცა როდესაც ყველანი ვაპელირებთ მთავარ, ადამიანურ ფაქტორზე და თითოეული ჩვენთაგანის პასუხისმგებლობაზე, მაშინ, მთავარ სამოქმედო იარაღად ისევ ადამიანები, მათი პროცესში ჩართულობა და შესაბამისად, მათთან სწორი კომუნიკაცია რჩება.
თუ მათ ყურს დავუგდებთ და სამყაროში ყველაზე დიდ - მარტოობის შიშს გამოვეხმაურებით, რომელსაც უკვე ორი წელია ცხადად ვგრძნობთ, სტრატეგია შემდეგი პუნქტების გათვალისწინებით შეგვიძლია ავაწყოთ:
ვესაუბროთ მათ, ვინც ორჭოფობს. ლოგიკა მარტივია, დროა შევეშვათ მათ, ვინც კატეგორიულ უარზეა და მთელი დრო და ენერგია მივმართოთ იმ ადამიანებზე, რომლებიც გადაწყვეტილებას სხვადასხვა მიზეზის გამო ვერ იღებენ. ჯამში, სწორედ ამ ადამიანების ჩათვლით მივალთ იმ აუცილებელ 60 %-მდე, რომელიც კორონას დამარცხებისთვის გვჭირდება
მათთვის სანდო წყაროდ გამოვიყენოთ ოფიციალური მონაცემები, კომუნიკატორებად კი, ჯანდაცვის სფეროსთან ასოცირებული პასუხისმგებელი პირები
ვაქცინაციის დადებით მხარეზე აპელირების ნაცვლად, აქცენტი გავაკეთოთ გვერდითი ეფექტების მართვის ცოდნაზე და ამ ცოდნის გაუმჯობესებაზე
საინფორმაციო კამპანია გავააქტიუროთ აღიარებული ვაქცინების კონტექსტში
გავზარდოთ ემოციური პარამეტრებით კომუნიცირება - გავცეთ პანდემიის დამარცხების, ცხოვრების ჩვეული რეჟიმში დაბრუნებისა და გამოქვაბულიდან, მარტოობიდან გამოსვლის დაპირება. ხელი შევუწყოთ, რათა ადამიანებმა იგრძნონ - როგორ შეუძლიათ იზრუნონ პირად ჯანმრთელობასა და კეთილდღეობაზე ისე, რომ ამავე დროს, უახლოესი ადამიანები დაიცვან. ეს ყველაფერი კი იმისთვის გავაკეთოთ, რომ „გამოქვაბულის“ პირას ისევ და ისევ მარტონი არ დავრჩეთ.
ვიდრე პასუხისმგებელი პირები აღნიშნულზე იზრუნებენ, თქვენც გაქვთ ბერკეტი: თუ გინდათ რომ მარტოობის 2 წელი მალე დასრულდეს, თქვენი წილი ვაქცინა ტყვია სწორედ ახლა უნდა გაისროლოთ. თუნდაც, „გამოქვაბულიდან“.
ინფორმაციული ტექნოლოგიის ზრდამ მნიშვნელოვნად იმოქმედა ადამიანის ცხოვრების წესზე, რომელიც ყოველდღიურად სხვადასხვა მიმართულებით საჭირო ოპერაციებს, პერსონალური კომპიუტერის ან ტელეფონის გამოყენებით ახორციელებს. ჩვენთვის მნიშვნელოვანია რეალურ დროში ინფორმაციასა და სერვისებთან დისტანციურად წვდომის შესაძლებლობა – ეს ამარტივებს გადაადგილებას, ზოგავს დროს, ენერგიას და თანხებს. ბრენდები და კომპანიები ცდილობენ უპასუხონ მომხმარებლის წინაშე მდგარ საჭიროებებს. კომპანიების სამომავლო სტრატეგიებში მათი მომსახურება ან პროდუქტი სრულად თუ არა, რეალურ გაყიდვებთან ერთად, აუცილებლად გულისხმობს დისტანციურ მომსახურებასაც, რადგანაც ეს აჩქარება, აიძულებს ბიზნესს შეცვალოს მომხმარებელთან კომუნიკაციის ალგორითმი, ახლა აღარ არის საკმარისი მომხმარებელი მივიდეს ბრენდთან ან პირიქით ბრედმა მიაკითხოს თავისი შეთავაზებით მომხმარებელს, თანამედროვე გამოწვევების შესაბამისად, მომხმარებლის გადაადგილებისას მისთვის საყვარელი და საჭირო პროდუქტი უკვე მასთან ერთად მოძრაობს.
საქართველოში დისტანციურად მიღებული მომსახურება ეტაპობრივად იკიდებს ფეხს. უსასრულო რიგებში დგომას და პროდუქტის ხარისხის თუ მოხმარების წესების ადგილზე გაცნობას მიჩვეულნი, რთულად ვეგუებით ფსიქოლოგიურ ფაქტს, რომ სინამდვილეში კომპანიებმა კარგად იციან (არსებული გამოცდილების და დაკვირვების საფუძველი) რა შემოგვთავაზონ, უკმაყოფილების შემთხვევაში როგორ გამოასწორონ ან შეცვალონ ჩვენი დამოკიდებულება. კომპანიებისთვის დისტანციური მომსახურების შეთავაზებაში მთავარი გამოწვევა, მომხმარებლის პირველი ცდაა, რომლითაც ის იწყებს დროის დაზოგვით და კომფორტით გამოწვეული სარგებლის აღქმას, შემდეგ კი მის ცხოვრებისეულ რიტმში დისტანციურად აქტიური ჩართვაა. ჩვენი რეალობიდან ყველაზე წარმატებულად ამ ეტაპისთვის აღნიშნულ კონცეფციას მიტანის სერვისის კომპანიები და საბანკო სფერო ახორციელებს.
ყოველდღიურად განახლებადი ცხოვრების რიტმი და საჭიროება იწვევს საბანკო სფეროს მიმართ კლიენტთა ისეთი მოთხოვნების ზრდას როგორიცაა: ბანკთან მუშაობის კომფორტულობა, სწრაფი წვდომა საბანკო მომსახურებაზე და მომსახურების გაწევის სიჩქარე. აღნიშნული მოთხოვნების დასაკმაყოფილებლად ბანკმა უნდა შესთავაზოს თავის კლიენტს მომსახურება და პროდუქტები ყველა იმ სივრცეში, სადაც ამას ელის კლიენტი. დღეისათვის ეს დისტანციური მომსახურების გააქტიურებაა.
წარმოიდგინეთ, რომ ყიდულობთ ახალ ფეხსაცმელს და დილიდან გადიხართ სახლიდან, თან ფიქრობთ:
კლიენტისთვის აღარ არის საკმარისი მიიღოს ესა თუ ის საბანკო მომსახურება – ახლა მათ აინტერესებთ მიღებული მომსახურების ხარისხი და პირობები და რაც მთავარია დრო, დახარჯული აღნიშნული მომსახურების მიღებაზე. დღეისათვის ბანკები დისტანციური მომსახურების საკმაოდ ფართე სპექტრს სთავაზობენ მომხმარებელს: ინტერნეტ და მობაილ ბანკინგი, გარე სერვისები (ტერმინალები, ბანკომატები), სატელეფონო და ვიდეო ბანკინგი, აღნიშნული მომსახურებით შეგიძლიათ გადაიხადოთ გადასახადები, შეასრულოთ საჭირო გადარიცხვები, მიიღოთ საბანკო პროდუქტებზე ინფორმაცია ან წვდომა როგორიცაა ანაბარი, სესხი, საკრედიტო ბარათები და ა.შ. თითოეული ოპერაციის შესრულებისთვის ზუსტად იმდენი დრო დაგჭირდებათ, რამდენის გამოყოფასაც შეძლებთ.
კლიენტებისთვის სულ უფრო მნიშვნელოვანი ხდება ბანკთან ლაივ ურთიერთობის მინიმალიზაცია, რიგების და ოპერატორთან კომუნიკაციის თავიდან აცილების სურვილი, ამასთან, ყველაზე სწრაფი და სანდო პარტნიორის – საკუთარი თავის გამოყენების შესაძლებლობის ზრდა, რადგანაც თანამედროვე საბანკო მომსახურების კონცეფციაში, ყველაზე უკეთ თავად მომხმარებელმა იცის დღის რომელ მონაკვეთში, რამდენ ხანში და როგორ შეიძლება უფრო მარტივად და სასარგებლოდ შეასრულოს მისთვის საჭირო საბანკო ოპერაცია.
დისტანციური მომსახურება გვევლინება ე.წ ფეხსაცმლის ცვეთის ღირებულების ალტერნატივად. მომხმარებელს აღარ უწევს ბანკში მისვლა – გზაში და გაცდენილ დროში თანხის დახარჯვა, რადგანაც ტექნოლოგიების სამყაროში ადამიანის დრო ეკვივალენტდება თანხაში და თითოეული ფუჭად გატარებული წუთი რიგში ან ოპერატორის ლოდინში, მომხმარებლის დაკარგული ლარი ან დოლარია.
ბანკების წარმომადგენლები ცდილობენ არ ჩამორჩნენ მომხმარებლის ფიქრებს და აღნიშნულის კვალდაკვალ ტრანსფორმირდნენ დისტანციური მომსახურების ნაწილში. მომხმარებლის ინტერესების მიღმა ბანკისთვის დისტანციურ მომსახურებაზე გადასვლა აქტუალურია, რადგან ბანკების ფილიალების ქსელის ტერიტორიული გაფართოება ვერ იქნება უსასრულო,
ტექნოლოგიების სწრაფ განვითარებასთან ერთად ბანკები ცდილობენ მიუახლოვდნენ კლიენტს ტექნოლოგიური მიღწევების ხარჯზე, რომლებიც რეალიზდება კონკრეტული საბანკო მომსახურების დისტანციურ მეთოდებში; ამასთან, ტექნოლოგიების განვითარება და თვითმომსახურებაზე გადასული კლიენტი ამცირებს ბანკის ხარჯებს ადამიანური რესურსის კუთხით,
რაც საშუალებას იძლევა აღნიშნული ფინანსები ამავე ტექნოლოგიების დახვეწასა და სწრაფ განვითარებაში ჩაიდოს და კონკურენტებთან შედარებით ერთი ნაბიჯით სწრაფად იარო.
ბანკებისთვის, ვინც დისტანციური მომსახურების განვითარება უკვე დაიწყო, შექმნა და დახვეწა დისტანციური პროდუქტები და სამომავლო წლების სტრატეგიაში დისტანციური მომსახურების შემდგომი განვითარება პრიორიტეტებად განსაზღვრა, დღეისათვის შექმნილი კრიზისული ვითარება დააჩქარებს და მრავალწლიან სტრატეგიულ გეგმას თვეებამდე დაიყვანს, მომხმარებელს მოუწევს ფორსმაჟორში ისწავლოს დისტანციური საშუალებების უკეთესი ათვისება, ხოლო ბანკი შეეცდება სწორედ ეს სწავლების და ათვისების პროცესი გახადოს მარტივი და ხელმისაწვდომი, სწორედ აქტიურად ჩართული მომხმარებელი დააჩქარებს განვითარების პროცესს.
ხოლო იმ ბანკებისთვის, ვისთვისაც დისტანციურ მომსახურებაზე გადასვლა სამომავლო პერსპექტივა იყო, აღნიშნული ვითარება იქცევა უდიდეს გამოწვევად. მაგალითისთვის ბანკებს, რომლებსაც ჰყავთ სპეციფიური სეგმენტი (ასაკობრივი ან სოციალური კუთხით) – მოუწევთ პარალელურ რეჟიმში როგორც ტექნოლოგიურად სწრაფად განვითარდნენ, ასევე მომხმარებელი განავითარონ და ასწავლონ მათ დისტანციური არხების მოხმარება, რაც ორმაგი ამოცანაა, თუმცა შესრულებადი და სამომავლო ტენდენციების გათვალისწინებით, საბოლოო ჯამში ყველასთვის სარგებლის მომტანი – როგორც ბანკის, ასევე მომხმარებლისთვის.
Juniper Research[i]-ის ანალიტიკოსების გამოთვლით 2018 წლისთვის მსოფლიოში 2-მა მილიარდმა მომხმარებელმა მიიღო წვდომა საბანკო მომსახურებაზე სხვადასხვა გაჯეტის გამოყენებით: სმარტფონი, პლანშეტი, პერსონალური კომპიუტერი თუ ჭკვიანი საათი. ადამიანის ცხოვრება გლობალური ამბიციებით, ლოკალიზდა კონკრეტულ გაჯეტებამდე, სმარტფონებში შენახული დღის განრიგიდან ნეთვორქის შემადგენელ პერსონების მონაცემებამდე, კონკრეტული პროფესიის სპეციალისტიდან ალტერ-ბანკირამდე. რადგანაც დისტანციურად ჩართულობის ხარისხი/სურვილი ასეთი მაღალია, ხოლო ინოვაციური პროდუქტის დანერგვა და რეალიზება კი, ადამიანების (ბანკის თანამშრომლები/კლიენტები) საშუალებით ხორციელდება, კომპანიებს უწევთ დიდი წამოწყებების მარტივად დაწყება – გაუფრთხილდნენ მომსახურე პერსონალის და მომხმარებლის „ფეხსაცმელს“ – დროს, ენერგიას, ფულს.
[i] https://www.juniperresearch.com/press/press-releases/digital-banking-users-to-reach-2-billion
ევოლუცია სპირალურად პროგრესირებადი მოვლენაა. ეს ნიშნავს, რომ კაცობრიობა წინ მიიწევს და მისი განვითარების ეტაპები პერიოდულად მეორდება, ან ძალიან ჰგავს ერთმანეთს. 21-ე საუკუნეში, მზარდი ტექნოლოგიური და პიროვნული განვითარების მიღწევათა ფონზე, ადამიანი იძულებული გახდა პერსონალური კომპიუტერითა და სმარტფონით ისევ „გამოქვაბულში“ შეკეტილიყო, რითაც დროებით შევაჩერეთ და მხოლოდ ინტელექტუალური რესურსის ხარჯზე ვავითარებთ პარალელური საცხოვრებელი პლანეტის ათვისების იდეას. ადამიანს იმედი აქვს, რომ ჩვეულ ყოველდღიურობას დაიბრუნებს, რომელშიც დილით საუზმობს, შემდეგ სამსახურში მიდის, შესვენებაზე კაფეში, სამსახურიდან მარკეტში, მარკეტიდან სახლში, სახლიდან ბარში და დილით ისევ საუზმეს იმზადებს. ამ მარტივ ცხოვრებისეულ მოვლენათა ჯაჭვს ადამიანი საუკუნეების განმავლობაში აწყობდა, ეტაპობრივად ავითარებდა და ახლა არავის სურს ყველაფრის თავიდან დაწყება. ჯაჭვის რგოლები ერთმანეთთან მჭიდროდ დაკავშირებული და დამოუკიდებლად ფუნქციონირებადი ერთეულებია - მცირე, საშუალო და მსხვილი ბიზნესსფეროები, რომელთა უმეტესობას ახლა მოლოდინის რეჟიმი აქვს ჩართული. ჩვენ დავინტერესდით, შეიცვალა თუ არა კრიზისის პირობებში სოციალური პასუხისმგებლობის აღქმა. პასუხისთვის საქართველოში მოქმედი სხვადასხვა მასშტაბის კომპანიების წარმომადგენლებთან სიღრმისეული ინტერვიუები ჩავწერეთ, რის საფუძველზეც აღქმის შემდეგნაირი ანთროპოლოგიური სურათი შევქმენით:
1. საკუთარ გამოქვაბულში
საფრთხის შეგრძნებამ და გარეთ შექმნილმა გაურკვეველმა ვითარებამ ადამიანი აიძულა გამოქვაბულის სახით გარკვეული თავშესაფარი ეპოვა და ყოველთვის იქვე მიბრუნებულიყო, რადგანაც მასთან მისასვლელი გზა იცოდა. თავზე ჭერმა, როგორც ბუნებრივი პირობებისგან თავდაცვის და გარე საფრთხისგან დამალვის შესაძლებლობამ, ადამიანს საკუთარ სახლთან - ერთ კონკრეტულ გარემოსთან შეჩვევის და ამ გარემოში მეტ-ნაკლები სიმშვიდის შეგრძნება მოუტანა. პანდემიის პირობებში მარტოდ დარჩენილმა ადამიანმა ისევ სახლს - თავის უკვდავ და ნაცად გამოქვაბულს მიაკითხა.
კორპორაციები ინდივიდუალური სახლებიდან იმართება, ამიტომაც კრიზისის დასაწყისში კომპანიებმა სოციალური პასუხისმგებლობის ერთ-ერთი აქტუალური, ფაქტობრივად გარდაუვალი ფორმა გამოიყენეს – უზრუნველყვეს დასაქმებული ადამიანების შინ „გადაყვანა“ და იქ დარჩენა. გამოკითხული რესპონდენტების თქმით, მათ რეალურ რეჟიმში საქმიანობის შეწყვეტის და თანამშრომლების დისტანციურ რეჟიმზე გადაყვანის გადაწყვეტილება ქვეყანაში გაცემული რეკომენდაციების კვალდაკვალ მიიღეს. სოციალური პასუხისმგებლობის ხარისხი იმით გამოიხატა, თუ რომელმა ბიზნესმა კრიზისის რომელ პერიოდში მიმართა აღნიშნულ გზას, მაშინ, როდესაც რეკომენდაცია გაიცა, თუ იმ დროს, როდესაც პანდემია მომძლავრებული იყო. თუმცა დღეისათვის ყველა კორპორაცია, რომელთა საქმიანობაც შესაძლებელია ნაწილობრივ მაინც იყოს დისტანციური, ცდილობს, თანამშრომლების სახლებიდან მუშაობას ისე უხელმძღვანელოს, რომ არც გუნდურობის შეგრძნება დაკარგოს და არც საქმის მიმართ ინტერესი გააქროს. კორპორაციული პასუხისმგებლობის აღნიშნული ფორმა უმთავრესად ადამიანის ჯანმრთელობის გაფრთხილების იდეას ეყრდნობა და სხვადასხვა კორპორაციაში სხვადასხვა ფორმით ვლინდება – შესაძლოა, ეს იყოს კრიზისის პირობებში შემუშავებული ერთიანი დაზღვევის სოციალური პაკეტი, ან თანამშრომლების დამცავი საშუალებებით აღჭურვა სახლის პირობებში, ასევე სპეციალური ტრენინგების გამართვა, რათა საქმიანობისას (ხელშეკრულებების სველი წესით გაფორმება) მაქსიმალურად დაცული იყოს მათი ჯანმრთელობა. აღნიშნული ფორმის მინიმალური გამოვლინება კი თანამედროვე დისტანციურ რეჟიმში მუშაობისთვის აუცილებელი ზუმშეხვედრების ლიცენზირებული ვერსიაა, რომლითაც თანამშრომელს შინ ყოფნისას მუშაობა უმარტივდება.
2. მამონტებზე ნადირობის სცენა
გამოქვაბულის ათვისების და მასში თავის დამკვიდრების შემდეგ, ადამიანმა აღნიშნული გამოქვაბულის საკომუნიკაციო საშუალებად გამოყენება დაიწყო. ისტორიულად დადასტურებულია, რომ გამოქვაბულის კედლებზე აღმოჩენილი პირველი ნახატები გამოქვაბულს მიღმა ნანახს და განხორციელებულ ქმედებას ასახავდა. ადამიანი მამონტებს კედლებზე ორი მიზნით კაწრავდა – იმისთვის, რომ მოეხდინა კლასიფიკაცია (მარტივი ფორმით), ანუ გაერჩია მამონტი ვეფხვისგან და იმისთვის, რომ გამოცდილება სხვისთვის გაეზიარებინა. აღწერა ეხმარებოდა ადამიანს უკეთესად დაეგეგმა ნადირობა, გაეთვალისწინებინა ნანადირევის აგებულება, მისი მონადირების მარტივი ხერხი, თავისი საქმე კარგად ეკეთებინა; ჩამოყალიბებულიყო ამ საქმის „პროფესიონალად“ და ამის შემდეგ გაეზიარებინა ეს გეგმა და ცოდნა სხვისთვის, რათა მასაც უკეთესად ენადირა. ამ კონტექსტში სოციალური პასუხისმგებლობის გადაფასება თვითგადარჩენის, მომავალში საქმიანობის გაგრძელების მიზნით და მეზობელი კომპანიის გადარჩენის მოტივით განისაზღვრება, რადგანაც ერთად ნადირობა უკეთესია, მეტი შანსია მოიპოვო მსუყე ნანადირევი და მტაცებლის თავდასხმასაც გადაურჩე.
B2B კორპორაციული პასუხისმგებლობის საერთაშორისო გავლენა, ბიზნესის გამოკითხული წარმომადგენლების აზრით, საქართველოში ეტაპობრივად იკიდებს ფეხს. მსხვილი ბიზნესიდან გამოკითხული რესპონდენტების უმრავლესობა საუბრობს სწრაფი განვითარების ხელშეწყობასა და კრიზისის პერიოდში კონკრეტული რჩევების გაზიარების მნიშვნელობაზე, რისი საჭიროებაც მკაფიოდ იკვეთება გამოკითხული მცირე ბიზნესის წარმომადგენლების თემატიკაში. რესპონდენტები ადასტურებენ აზრს, რომ აღნიშნულ კონტექსტში ყველაზე დაუცველები მცირე და საშუალო ბიზნესის წარმომადგენლები არიან. სწორედ ამიტომ მსხვილი ბიზნესის სოციალური პასუხისმგებლობა მათთვის მხარდაჭერის შეთავაზებაა. ქართული რეალობიდან ჯერჯერობით ეს ცალკეული მაგალითები გვაქვს, როგორიცაა ონლაინგაყიდვების პლატფორმის გამართვაში ხელშეწყობა ან ბიზნესსაკითხებზე დისტანციური კონსულტაციის გაწევა.
ეი-სი-თის ბიზნესსაკონსულტაციო პლატფორმის ამოქმედებას სწორედ ეს მიზანი ჰქონდა – ჩვენი ცოდნის და გამოცდილების გაზიარება მათთვის, ვისაც ეს მხარდაჭერა ახლა ძალიან სჭირდება, რათა გრძელვადიან პერსპექტივაში გადარჩეს და ამ კრიზისის შემდგომ კვლავ ჩვენს დამკვეთ ძლიერ კომპანიად იქცეს, რათა მამონტი ერთად მოვინადიროთ.
3. საერთო კოცონი
მას შემდეგ, რაც ცეცხლი აღმოაჩინა, ადამიანმა მისი გამოყენება სხვადასხვა მიზნით დაიწყო. ხოლო იმისთვის, რათა გამუდმებით ცეცხლის დანთებაზე დრო არ დაეკარგა, ზრუნავდა კოცონი ყოველთვის ანთებული ჰქონოდა.
როდესაც ადამიანების „დამეგობრებასთან“ ერთად, გამოქვაბულების საერთო პერიმეტრი დავიწროვდა, ცეცხლი ამ საერთო სივრცის შუაში მოექცა, ხოლო ყველა გამოქვაბულის თითოეულ წევრს მასზე ზრუნვა დაეკისრა. სოციალური პასუხისმგებლობის ყველაზე ხშირი და გავრცელებული ფორმა საერთო ცეცხლის შენარჩუნებაში საკუთარი წვლილის შეტანაა; თუ წარმოვიდგენთ, რომ ცეცხლი ქვეყნის ეკონომიკა ან საერთო კეთილდღეობაა, კომპანიების კორპორაციული პასუხისმგებლობა სწორედ ამ საერთო ცეცხლის ირგვლივ მყოფი საზოგადოების ცალკეული სეგმენტის (დაუცველი ჯგუფებისთვის ხელის გამართვა, სპორტის ან კულტურული აქტივობების მხარდაჭერა) დახმარებაა.
კოვიდ 19-ის კრიზისისას აღნიშნული ფორმის განსახიერება გახდა პანდემიასთან ბრძოლის საერთო პალტფორმა და მასზე დარიცხული მილიონობით ლარი. კორპორაციებმა საერთო კეთილდღეობისთვის გაიღეს თანხა. ამასთან, ცალკეულ შემთხვევებში ბიზნესმა ფინანსური დახმარება გაუწია, ან საქმიანობიდან გამომდინარე, გარკვეული პროდუქტი მიაწოდა (საკვები, საწვავი) დაავადებათა კონტროლის ეროვნულ ცენტრს და ინფექციურ საავადმყოფოს, როგორც პანდემიასთან ბრძოლის ფრონტის წინა ხაზზე მდგომ ერთეულებს. სამშენებლო და ნავთობპროდუქტებით მოვაჭრე კომპანიების წარმომადგენლების განმარტებით, თანხის ასეთი მიზნობრივი გადაცემა მათ უმარტივებს სოციალური პასუხისმგებლობის აქციაში ჩართვას და აზღვევს შეცდომის დაშვებისგან – თავად განსაზღვრონ საჭიროების მქონე ჯგუფი და მათი საჭიროება აღნიშნულ კრიზისში. კორპორაციული პასუხისმგებლობის ამ ფორმას, მისი სიმბოლური სახის – ცეცხლის მსგავსად, გადამდები ეფექტი ახასიათებს; ერთი მხრივ, ეს სხვა კორპორაციებისთვის ერთგვარი მაგალითი და ბიძგია, თავადაც გაიღონ თანხა საერთო პრობლემის დასაძლევად; ხოლო, მეორე მხრივ, თუკი კონკრეტული სამშენებლო კომპანიის მაგალითს განვაზოგადებთ, შესაძლებელია ისეთი აქციის დაგეგმვაც, რომელშიც არა მარტო კორპორაციები, არამედ რიგითი ადამიანებიც ჩაერთვებიან, ხოლო ბიზნესი ერთგვარ შუამავლად იქცევა. მაგალითად, თუ აქციით შეიძენდით უძრავ ქონებას, თქვენ მიერ გადახდილი თანხის ნაწილი პანდემიის დაძლევის ფონდში გადაირიცხებოდა.
4. ბარძაყის ძვალი
ერთხელ, ცნობილ ამერიკელ ანთროპოლოგ მარგარეტ მიდს სტუდენტმა ჰკითხა, რას მიიჩნევდა ის ცივილიზაციის პირველ ნიშნად. მეცნიერული კუთხით მოსალოდნელ პასუხებს შორის სტუდენტი ფიქრობდა, რომ მეცნიერი დაასახელებდა თიხის ჭურჭელს, ნადირობის იარაღს, ან კომუნიკაციის საშუალებად ცეცხლის გამოყენებას, თუმცა ანთროპოლოგმა ცივილიზაციის პირველ ნიშნად მიიჩნია 15 000 წლით დათარიღებული და თანამედროვე ეპოქაში აღმოჩენილი ბარძაყის ძვალი, რომელსაც აშკარად ემჩნეოდა, რომ გატეხილი იყო და შეხორცდა. აღნიშნული ძვალი ადამიანის სხეულში ყველაზე დიდია. ის ქმნის მენჯ-ბარძაყის მამოძრავებელ სისტემას, რომელიც ადამიანის გადაადგილებისთვის აუცილებელი პირობაა. მისი დაზიანების შემთხვევაში, რეაბილიტაციას საშუალოდ 4-6 თვე სჭირდება. მიდის განმარტებით, ველურ პირობებში, როდესაც ცხოველი იტეხს ფეხს, ის კვდება, რადგანაც ვერ მოიპოვებს საკვებს, ვერ გადაადგილდება, რათა თავდამსხმელს გაექცეს, ვერ პოულობს წყალს. ადამიანის ბარძაყის შეხორცებული ძვალი, ანთროპოლოგის განმარტებით, იძლევა ინფორმაციას, რომ ვიღაცამ დახარჯა დრო და რესურსი, მოუარა და უმკურნალა ავადმყოფს, იზრუნა მის საკვებსა და წყალზე, დაიცვა ან გამოჯანმრთელებამდე უსაფრთხო ადგილას გადაიყვანა. სწორედ გამთელებული ბარძაყის ძვლით – სხვა ადამიანზე ზრუნვით იწყება ცივილიზაცია.
კორპორაციული პასუხისმგებლობის გადაფასებული აღქმა, რომელიც მშრალი ერთჯერადი ქველმოქმედებიდან – თანამშრომლის გაფრთხილებით, სხვებისთვის ცოდნის და გამოცდილების გაზიარებით, მიზანმიმართული და საყოველთაო კეთილდღეობაზე ორიენტირებული საქმიანობის დაფინანსებით შეიცვალა, ქართულ რეალობაში ეტაპობრივად ვითარდება; თუმცა, ვფიქრობ, სოციალური პასუხისმგებლობის პირველი ცივილიზაციის ნიშანი ,,გამთელებული ბარძაყის ძვლებია“, ანუ ის შენარჩუნებული თანამშრომლები, რომლებიც კრიზისის ძირითადი ეტაპის დასრულების შემდეგ თავიანთ სამსახურებს დაუბრუნდებიან, რადგანაც ყველაზე რთულ სიტუაციაში არ მიატოვეს და მათზე იზრუნეს; რადგანაც პანდემიის დასასრულს სწორედ შეუხორცებელ ბარძაყის ძვლებს დაითვლიან; ეს იქნება ადამიანების სიცოცხლისა და ჯანმრთელობის მიღმა, პანდემიით გამოწვეული მორალური ზიანის საზომი და თითოეული ჩვენგანი დაფიქრდება, რამდენი გამთელებული ძვალია მის სახელზე.